Dat
is de conclusie van de studie IJzerertsmijn bedreigt nomadische herders in Mongolië die de Nederlandse Stichting
Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) op
17 december 2014 uitbracht over het Mongoolse bedrijf Altain Khuder,
dat de mijn uitbaat. Het rapport is de eerste in een reeks over de
sociale en ecologische effecten van de mondiale ijzerertsindustrie,
waar organisaties als CEE Bankwatch en OTWatch aan meewerken.

Compensatie

Altain Khuder is
de op één na grootste ijzerertsproducent in Mongolië en sinds 2006
eigenaar en exploitant van de Tayan Nuur ijzerertsmijn in de
provincie Gobi Altai. Het bedrijf heeft de herdervolkeren die in het
mijngebied woonden van hun land verdreven. Hoewel het de herders
heeft gecompenseerd, laat het rapport zien dat deze financiële
compensatie niet volstaat wanneer mensen voor hun bestaan afhankelijk
zijn van hun land en land bovendien gemeenschappelijk bezit is.

“Herders
hebben een financiële vergoeding gekregen”, zegt Tim Steinweg,
senior onderzoeker bij SOMO, “maar daar kunnen ze geen nieuw
land van kopen, omdat het land door de gemeenschap wordt gedeeld.
Sterker nog, de vergoeding heeft het juist lastiger gemaakt omdat het
heeft geleid tot conflicten binnen de gemeenschap.”

Ook de herders die
verder weg wonen, voelen zich benadeeld. Omdat het woestijnachtig
gebied is, leidt het toegenomen verkeer en vervoer er tot enorme
stofoverlast. “Dat is een bekend probleem in Mongolië”,
aldus Steinweg.

“Het zijn zeer zware vrachtwagens, die de grond
kapotrijden. Dat genereert zo veel stof dat de mensen in het gebied,
en vooral hun vee, daar vaak ziek van worden. Volgens de herders zijn
er tientallen dieren door overleden. Op dit moment bouwt het bedrijf
een speciale weg om het gewonnen ijzererts te exporteren naar China,
168 kilometer verderop. De bouw van deze weg zorgt net zo goed voor
een groot stofprobleem.”

Weideland doorsneden

De herders vinden
dat ze niet voldoende betrokken werden bij de planning, terwijl de
nieuwe weg hun land doorkruist en het graasgebied van hun vee
beperkt. “De aanleg van dergelijke infrastructuur wordt vaak
gepresenteerd als een voordeel voor de omliggende gemeenschappen,
maar dit doorsnijdt juist het land dat door de kuddes wordt
gebruikt.”

De onderzoekers
hebben een twintigtal herders gesproken, maar gaan ervan uit dat meer
mensen met dezelfde problemen kampen. Mensen die zich kritisch
uitspreken, worden geïntimideerd, zegt Steinweg.

“Ze werden
zelfs aangeklaagd wegens ‘georganiseerde laster’, waar tot twintig
jaar gevangenisstraf op staat. De aanklacht is telkens afgewezen,
maar het bedrijf ging keer op keer in hoger beroep, waarvoor de
aangeklaagden verschillende reizen naar de hoofdstad moesten maken.
Het kost twee volle dagen reizen om er alleen al te geraken. Dit
heeft veel spanningen en problemen veroorzaakt.”

Met Europees geld

Het is geen nieuw
fenomeen dat mijnbouw leidt tot problemen met lokale gemeenschappen.
Altain Khuder is alleen wel een bijzonder geval, niet alleen omdat
het critici zo vijandig benadert, maar ook omdat het wordt
gefinancierd door de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling
(EBRD). De EBRD steunt de mijn met een lening van 44 miljoen euro.

De EBRD schrijft
haar klanten in theorie duidelijke sociale en ecologische standaarden
voor, maar volgens de onderzoekers doet de bank geen moeite om de
naleving van deze gedragsnormen te controleren of af te dwingen.

Bronnen:

IJzerertsmijn bedreigt nomadische herders in Mongolië

Dust,
displacement, intimidation – Mongolian herders are under pressure by
iron ore mine

When
the dust settles: How
an iron ore mine threatens nomadic herders’ livelihoods in Mongolia