Monsanto, multinational met hoofdzetel in de Amerikaanse stad St. Louis, is gespecialiseerd in biotechnologie. Het bedrijf werd in 1901 opgericht. Oorspronkelijk fabriceerde het chemische producten, waaronder PCB en Agent Orange, dat massaal door het Amerikaanse leger werd gebruikt in Vietnam.

In 2000 werd het bedrijf overgenomen door de farmaceutische holding Pharmacia. Monsanto bezat tot voor kort het patent en het alleenrecht op de chemische formule glyfosaat, het basisingrediënt van de totale onkruidverdelger gecommercialiseerd onder de naam Roundup (de helft van de omzet van Monsanto komt voort uit de verkoop van dit schadelijke product).

Verder is Monsanto een van de belangrijkste producenten van genetisch gemodificeerde zaden. De multinational bezit momenteel 90 procent van alle patenten op genetisch gemanipuleerde organismen (ggo’s). Het bedrijf is nummer 1 van de wereld op de zadenmarkt, onder meer dankzij de talrijke overnames van andere bedrijven.

Het bedrijf was en is verwikkeld in gerechtelijke onderzoeken en procedures in verband met haar lobbymethodes en met de chemische of ggo-producten die ze op de markt brengt. Monsanto wordt er onder meer van beschuldigd producten, die schadelijk zijn voor de gezondheid en het ecosysteem, te promoten en resultaten van wetenschappelijk onderzoek te vervalsen. Deze beschuldigingen komen onder andere van een voormalig filiaaldirecteur van het bedrijf.

Monsanto heeft er kortom alles voor over om winst te maken. Hieronder een bloemlezing van de manieren waarop deze multinational dit wil aanpakken via de nu onderhandelde vrijhandelsakkoorden.

Democratie en transparantie

Monsanto is een gigantische en machtige lobbyindustrieel waarmee Westerse staten nauw samenwerken. Deze lobby heeft direct contact met EU-instellingen, zoals de European Food Safety Agency (EFSA), die als doel heeft de voedselveiligheid binnen EU te beschermen en garanderen. Het EFSA bestaat echter voor 60 procent uit experts die een band hebben met de industriële wereld.

De evaluatie van de risicostandaarden voor GGO’s werd ontwikkeld door een panel van experts dat verbonden is met het Life Sciences Institute (ILSI), een lobby-organisatie voor biotechnologie met zetels in Brussel en Washington (1).

De zaak van Diana Banati, onthuld in 2010 door de medewerkers van de Franse groene activist José Bové, is daar het perfecte voorbeeld van. Daarin werd aangetoond dat ze naast voorzitster van de raad van bestuur van het EFSA ook lid was van de raad van directeurs van het ILSI. Dit toont de hoge mate van infiltratie van de industrie binnen deze EU-instelling aan (2).

De EU is zelf voorstander van de hulp van deze industriële lobby’s zoals de European Crop Protection Association (ECPA, waar onder meer BASF, Monstanto, Syngenta en Bayer Crop Science deel van uitmaken).

In het kader van het onderhandelingen over het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) tussen de EU en de VS heeft de watchdogorganisatie Corporate Europe Observatory de zeer hechte banden tussen de pesticidenlobby en de EU-commissie voor Handel aangeklaagd door de inhoud van een mail te publiceren die afkomstig was van de Commissie en bestemd voor de ECPA.

De Europese Commissie voor Handel schrijft daarin: “… een substantiële bijdrage van jullie kant, idealiter gesponsord door jullie partner in de Verenigde Staten, zou van vitaal belang zijn om te beginnen met het onderzoeken van mogelijkheden voor een hechtere samenwerking en een grotere verenigbaarheid”.

Een zeer belangrijk punt dat hierbij aansluit is het gebrek aan transparantie over de concrete inhoud van die verdragen. De bevolking wordt niet geraadpleegd voordat deze verdragen ondertekend worden. Dit getuigt niet van respect voor de democratie door het gebrek aan transparantie bij de beslissingen en het gebrek aan raadpleging van het middenveld.

Nemen we als voorbeeld het feit dat op 27 november 2012 het vrijhandelsakkoord tussen Europa, Colombia en Peru goedgekeurd werd door de Commissie voor internationale handel van het Europese Parlement. Daarbij werd het negatieve advies van 160 organisaties en vele burgers genegeerd. Dit totale gebrek aan respect voor de democratie weerspiegelt zich ook in het TTIP-verdrag waarop de EU zich voorbereidt.

Het is tijd om deze aanpak af te wijzen, zodat we niet meer gecommandeerd worden door multinationals. Zo kan het welzijn van iedereen weer de bovenhand nemen op de winst voor enkelen. De vrijhandelsakkoorden stimuleren en bevorderen eerder bedrijven als Monsanto en zijn ten nadele van kleine producenten – en het milieu, de burgers en de gezondheid.

Multinationals zoals Monsanto profiteren

Sinds 2007 is het vrijhandelsakkoord Tratado de Libre Comercio (TLC) tussen de EU, Colombia en Peru getekend, maar het moet nog geratificeerd worden. Het tracht de internationale handel te bevorderen (export en import) maar heeft veel nadelige gevolgen voor de bevolking.

Publieke beslissingsruimte

Dit TLC heeft enorm negatieve gevolgen voor de democratische beslissingsruimte. Dit soort van akkoorden versterkt de macht van multinationals ten koste van die van de bevolking. Dat blijkt duidelijk uit reeds bestaande vrijhandelsakkoorden. Momenteel is er al een vrijhandelsakkoord van kracht tussen Colombia en de VS.

Dit akkoord heeft geleid tot een wetswijziging in Colombia die goedgekeurd werd, omdat de clausules van de akkoorden primeren op de eigen nationale grondwet. Deze wijziging is enkel in het voordeel van multinationals zoals McDonald’s, Cargill, Monsanto, …

In dit vrijhandelsakkoord tussen Colombia en de VS dat sinds kort van kracht is, staat immers een clausule die landbouwers verplicht om ‘gecertificeerde zaden’ te gebruiken, met andere woorden zaden geproduceerd door ‘kwekers’ zoals Monsanto. Het resultaat is rampzalig voor de kleine Colombiaanse producenten. Er werd als gevolg van die verplichting in het land reeds 77.000 kg rijst vernietigd op vraag van Monsanto, een enorm inkomstenverlies voor de lokale landbouwers.

Een ander frappant voorbeeld op wetgevend vlak is de toevoeging van de clausule van Investor-State-Dispute Settlement (ISDS, zowel in het vrijhandelsakkoord met Colombia en Peru, als in het TTIP-akkoord en in de meeste andere vrijhandelsakkoorden). Deze clausule geeft buitenlandse bedrijven het recht om een staat aan te klagen als ze van oordeel zijn dat ze toekomstige winsten verloren hebben door beslissingen van deze staat.

Dit is al meermaals toegepast, onder andere in El Salvador, waar gemeenschappen erin geslaagd waren de regering ervan te overtuigen om geen vergunning te geven voor de bouw van een goudmijn. Een Canadees mijnbedrijf heeft de staat El Salvador toen aangeklaagd en een schadevergoeding van 315 miljoen dollar geëist voor het verlies van geanticipeerde toekomstige winsten. Ook hierdoor wordt de democratische beslissingsruimte verder verengd.

Het nu geplande verdrag met de EU zal dus enkel de verworvenheden en de positie van Monsanto binnen Colombia en Peru versterken. Een vrijhandelsakkoord zal extra winsten voor multinationals garanderen via de bescherming van patenten ten koste van Colombiaanse en Peruviaanse producenten.

Voedsel wordt software

Verdragen zoals deze geven juridische en economische voordelen aan grote multinationals zoals Monsanto om hun gesubsidieerde en vaak schadelijke producten op te dringen. De verdragen worden doorgaans getekend onder druk van de lobby van deze industrie.

Dergelijke vrijhandelsakkoorden zijn het ideale middel geworden voor regeringen die nauw samenwerken met lobby’s van grote bedrijven om nieuwe regels door te voeren. Deze regels dienen om het recht van de landbouwers om zichzelf van zaden te voorzien te beperken.

In het geval van Monsanto is het doel om ervoor te zorgen dat bedrijven die geld pompen in het selecteren van planten en genetische modificatie, kunnen controleren wat er met hun zaden gebeurt. Dit doen ze door de landbouwers te verhinderen hun zaden te hergebruiken. Deze methode lijkt sterk op die van Hollywood en Microsoft om te proberen verhinderen dat mensen films of software kopiëren of delen door juridische of technologische sloten aan hun producten te koppelen(3). Dit zie je ook in het TTIP-verdrag tussen de EU en de VS.

Werkgelegenheid onder vuur

Vrijhandelsakkoorden bedreigen de werkgelegenheid. Vrijhandelsakkoorden bevorderen de export en import van producten. Producten afkomstig van de EU zijn gesubsidieerd en dus goedkoper. Colombiaanse en Peruviaanse landbouwers die keer op keer nieuwe zaden moeten kopen (omdat Monsanto het hergebruik van zaden verbiedt) zullen hier een financiële kater aan overhouden en hun productie moeten stopzetten. Dit is dan weer ten voordele van de multinationals.

De EU zal dankzij dit verdrag bijvoorbeeld veel melkproducten naar Colombia exporteren. Maar dankzij de subsidies die ze hier ontvangen kunnen grote Europese melkproducenten hun waar daar veel goedkoper op de markt brengen dan de Colombiaanse producenten én met een grotere opbrengst. De EU produceert op deze wijze in twee weken wat Colombia in een jaar produceert. Bijna 380.000 Colombiaanse landbouwers riskeren zo hun inkomsten te verliezen(4).

Dit is geen veronderstelling. Het is een vaststelling, die door voorgaande ervaringen werd aangetoond, bijvoorbeeld bij het NAFTA-verdrag tussen Mexico, de VS en Canada. Twintig jaar na de invoering van dit verdrag bevindt de Mexicaanse landbouwsector zich in een impasse. De afwezigheid van overheidssteun en de benadeling van nationale landbouwers tegenover de Amerikaanse landbouwers hebben ervoor gezorgd dat Mexico van een voedingsexporteur is afgegleden naar een voedselimporteur.

Gegevens van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico en een rapport van het Centrum voor multidisciplinaire analyse van de Faculteit Economie, benadrukken dat 72 procent van de Mexicaanse landbouwers zich in een staat van faillissement bevonden in 2011. De lokale economie gaat dus ten onder. De vrijhandelsakkoorden stimuleren ook de delokalisering van bedrijven naar landen waarmee een akkoord wordt gesloten en dus dreigt er eveneens een verlies van jobs in de Europese landen.

Milieu en gezondheid

Het vrijhandelsakkoord zal daarenboven milieuschade veroorzaken. Door de import van Europese producten te bevoordelen tegenover goedkopere Colombiaanse of Peruviaanse producten en door export te bevorderen creëren deze verdragen monoculturen en nog meer uitbuiting van natuurlijke hulpbronnen.

Monoculturen van soja, rijst, … waarvan de zaden van Monsanto zijn (of andere grote zadenmultinationals) worden opgelegd ten koste van goede Colombiaanse of Peruviaanse producten. Argentinië, een land waar de monocultuur van soja (grotendeels genetisch gemodificeerd) zeer belangrijk is, geeft goed de gevolgen op het milieu weer.

Het massaal gebruik van pesticiden heeft de grond verarmd en de ontbossing blijft er maar doorgaan. Tussen 2010 en 2012 werd er voor de sojateelt meer dan een miljoen hectaren bos gekapt van de bossen ‘Las Yungas’ en ‘Gran Chaco’ die het tweede grootste bosgebied van Latijns-Amerika vormen. Deze impact op de biodiversiteit heeft bovendien een directe invloed op de bevolking.

In dit geval gingen de zes jaren die volgden op de introductie van genetisch gemodificeerde soja in Argentinië (1996) gepaard met een verhoging van het aantal Argentijnen die te kampen hadden met een gebrek aan de meest elementaire basisvoedingsstoffen. Het zou gaan over 8.7 miljoen mensen(5).

De verdragen hebben ook een meer dan rampzalig gevolg voor de gezondheid. Eerst en vooral door meer macht toe te kennen aan multinationals zoals Monsanto, waardoor zij nog meer producten kunnen verkopen die de gezondheid schaden. In het geval van Monsanto bevatten vele producten tevens PCB’s, groeihormonen, dioxine, … die schadelijk zijn voor de gezondheid.

Volgens het Carrasco-rapport is het wetenschappelijk aangetoond dat het glyfosaat dat zich in RoundUp – de best verkochte pesticide van Monsanto – bevindt, foetusmisvormingen veroorzaakt, zelfs bij kleine doses(6). Bovendien zegt de Atlas voor milieurisico’s bij kinderen dat ongeveer drie miljoen kinderen in Argentinië in een milieurisicosituatie leven door agrochemische producten zoals RoundUp. Dit is slechts een voorbeeld. Er bestaan nog veel andere controverses rond de gevolgen van producten van Monsanto.

Een tweede belangrijk aspect is gelinkt aan de gezondheid: in het kader van het vrijhandelsverdrag stelt de EU een verhoging voor van de duur van patenten op medicijnen. Zo zal de Europese farmaceutische industrie een monopoliepositie innemen en hoge prijzen kunnen hanteren. Meer dan vier miljoen Colombianen riskeren zo geen toegang meer te hebben tot medicatie. We staan dus voor een situatie met grotere gezondheidsrisico’s en minder toegang tot zorg voor de armsten.

Mensenrechten in gevaar

Dit soort akkoorden vormen ook een gevaar voor de vrijheid en de mensenrechten. Ze bevorderen de huidige sociale ongelijkheid en onderdrukken sterk de rechten van landbouwers en de meest kansarmen. We zien dit in het vrijhandelsakkoord dat van kracht is tussen de VS en Colombia.

Om het gebruik van Monsantozaden te garanderen heeft het Colombiaans Instituut voor Voedingsmiddelen resolutie 970 gepubliceerd. Hierin wordt ermee gedreigd elke landbouwer te beboeten en te vervolgen als hij doet wat hij altijd heeft gedaan: een deel van zijn oogst bijhouden om zijn velden te bezaaien.

De winst van multinationals wordt bevoordeeld ten koste van de vrijheid van handelen en het telen van traditionele zaden(7). Het vrijhandelsverdrag zal de onderdrukking vergroten van diegene die niet akkoord zijn en zich tegen deze verdragen verzetten. De vrijheid van meningsuiting wordt dus totaal beknot.

Winnen is mogelijk!

Het is belangrijk te onthouden dat het mogelijk is ons te mobiliseren tegen deze vrijhandelsakkoorden en dus ook te winnen.

In 2000 startte de cyclus gekend als de Doha-conferentie. Op deze conferentie zou de internationale handel verder geliberaliseerd worden, waardoor de winsten van de multinationals nog maar eens zouden toenemen ten koste van de bevolking in het Zuiden. Dankzij de wereldwijde mobilisatie van organisaties en burgers liep de conferentie in 2006 op de klippen.

Maar ook op een kleinere schaal zijn overwinningen mogelijk. In 2012 bijvoorbeeld diende een landbouwer in Frankrijk klacht in tegen Monsanto voor vergiftiging door een pesticide (Lasso) die hij heeft gewonnen. Momenteel is het gebruik van de pesticide Lasso verboden in Frankrijk, maar ook in België, Canada en Engeland.

Laten we ons dus verenigen, samen kunnen we nog meer positieve resultaten behalen.

Conclusie

Het vrijhandelsverdrag tussen Europa en Colombia  en Peru zal multinationals zoals Monsanto toelaten om nog meer winst te genereren en nog machtiger te worden op de markt. Dit vormt een gevaar voor de voedselsoevereiniteit, de mensenrechten en de democratie.

Bovendien zullen deze verdragen ervoor zorgen dat duizenden mensen hun gezondheidssituatie sterk achteruit gaat en ze in armoede vervallen door de vernietiging van de lokale economieën. Volgens een studie van de vereniging GRAIN(8) komt de meeste winst voor Monsanto, Dupont, Limagrain en Syngenta, de grootste multinationals ter wereld op het vlak van zaaigoed, van de nieuwe vrijhandelsakkoorden die Latijns-Amerika ondertekende. Dit ten koste van de burgers, landbouwers en arbeiders.

Omwille van al deze redenen is het meer dan nodig om zich te verzetten tegen deze ongelijke verdragen. In deze vrijhandelsakkoorden zijn immers de multinationals de baas en hebben wij veel te verliezen.

We laten ons niet domineren door de multinationals!

Campagne: Teken hier de petitie online! en Bekijk hier de campagnevideo ‘Vrijhandel: vrij voor wie?’

Meer info:

• http://www.combat-monsanto.org/spip.php?article859#nb1
• http://www.grain.org/article/entries/5082-les-accords-commerciaux-criminalisent-les-semences-de-ferme
• http://www.bastamag.net/Comment-Monsanto-transforme
• http://www.lemonde.fr/planete/article/2012/02/16/monsanto-un-demi-siecle-de-scandales-sanitaires_1643081_3244.html
• http://www.organicconsumers.org/monsanto/roundup.cfm
• http://g3w.be/news/de-grote-monopolies-van-de-voedselindustrie
• http://www.wola.org/es/informes/argumento_de_wola_contra_el_tlc_eeuu_colombia_concerniente_a_ddhh

1 – Het rapport dat Earth Open Source publiceerde op 8 april 2011 beschrijft dat meerdere leden van EFSA professionele, directe banden zouden hebben met agro-industriële bedrijven, zaadfabrikanten en pesticideproducenten.  Earth Open Source. 2011. Europe’s pesticide and food safety regulators – Who do they work for? 
2 – http://www.combat-monsanto.org/spip.php?article859#nb1, geconsulteerd op 26 november 2014.
3 – http://www.grain.org/fr/article/entries/5082-les-accords-commerciaux-criminalisent-les-semences-de-ferme#sdfootnote1sym, geconsulteerd op 26 november 2014.
4 – http://www.intal.be/fr/campagne/Non-TLC-EU-Colombia-Peru, geconsulteerd op 26 november 2014.
5 – WWF.. The growth of soy : Impacts and solutions. WWF International, Gland, Suisse, januari 2014.
6 – http://www.lemonde.fr/planete/article/2011/08/08/nouvelles-charges-contre-le-roundup-de-monsanto_1557288_3244.html  en het Rapport van de EO, “Roundup et malformations congénitales: est-ce que le public est tenu dans l’ignorance?”, Juin 2011.
7 – Voor meer informatie bekijk de documentaire ‘9.70’ van Victoria Solano.
8 – GRAIN is een kleine NGO die de strijd van kleine landbouwers en sociale bewegingen ondersteunt.