Mevrouw Schauvliege blijkt het nog steeds niet begrepen te hebben.
In een reactie op de beschuldigingen van de BVs van ‘Klimaatzaak’ tegen de staat, gepubliceerd
op de site van De Morgen op 02/12/2014, zegt zij:
“’De staat’ is geen anoniem kantoor ergens in een Brussels
torengebouw, maar de optelsom van ons collectieve gedrag. Geen populaire
boodschap, maar wel een broodnodige.”
Waar komt dit geloof toch vandaan dat individueel gedrag
iets kan veranderen? En hoe komt het dat men hier zo hardnekkig in blijft
geloven, in weerwil van alle bewijzen? Als individueel gedrag, zonder
incentivering vanwege de overheid ook maar enig effect had, hadden we hier al
lang iets van moeten merken.
Ik neem twee andere
voorbeelden om aan te tonen hoe absurd deze redenering eigenlijk is:
overbevissing en het illegaal downloaden van muziek.
- Overbevissing. Als meerdere vissers in
dezelfde zee vissen proberen ze allemaal zoveel mogelijk vis te vangen,
maar als er te veel gevangen wordt kan de vis zich niet meer vermeerderen
en hebben ze morgen geen job meer. Het helpt niet als je als individuele
visser besluit om enkel nog een beperkte hoeveelheid vis te vangen, want
de andere vissers zullen wel met jouw vangst gaan lopen, en morgen zit je
evengoed zonder job. - Illegaal downloaden van muziek. Als
iedereen legaal muziek koopt zijn er genoeg middelen voor de
muziekindustrie, en blijft goede muziek beschikbaar.Als iedereen muziek illegaal downloadt, kunnen vele artiesten niet meer
overleven en blijft er enkel nog eenheidsworst over. Als jij muziek legaal koopt terwijl al je vrienden muziek illegaal
downloaden lachen ze je uit. Bovendien zal jij in je eentje de
muziekindustrie echt niet kunnen redden.
In feite zijn dit twee voorbeelden van het prisoner’s
dilemma
Sinds de tijd van Adam Smith gelooft men dat egoïstisch gedrag, het
nastreven van je eigenbelang, feitelijk positief is voor de samenleving. Bovenstaande voorbeelden zijn gevallen waarbij
het precies andersom is: als iedereen zijn eigenbelang nastreeft, is dit juist nadelig voor iedereen.
Het
prisoner’s dilemma doet zich vaak voor als publieke belangen botsen met privébelangen.
En hoe wordt dit doorgaans opgelost? Door overheidsingrijpen. De overheid, als
verdediger van de publieke belangen moet het prisoner’s dilemma ontmijnen. Hoe doet ze dat? Door
asociaal gedrag te bestraffen en sociaal verantwoord gedrag aan te moedigen.
Zodat mensen, als ze volgens hun eigenbelang handelen, toch voor het sociaal
verantwoorde gedrag kiezen. Om overbevissing tegen te gaan worden quota
opgelegd, met boetes als de quota overschreden worden. Om illegaal downloaden
tegen te gaan wordt er gedreigd met strenge straffen (natuurlijk moet de
pakkans groot genoeg zijn om effectief te zijn).
Enkel
in het geval van de klimaatverandering wordt alles vreemd genoeg aan ons
individuele geweten overgelaten.
Betreffende
klimaatverandering staat er echter wel wat meer op het spel dan een leeggeviste
zee of een muziekindustrie die klappen krijgt. Het gaat over miljarden euros
enerzijds, en de toekomst van onze planeet anderzijds. Geloven dat – alle – mensen vanuit de goedheid van hun hart vanzelf
de juiste beslissingen zullen nemen is grenzeloos naïef. Ik zou zelfs zeggen:
misdadig naïef.
Eigenaars
en aandeelhouders van fossiele brandstofbedrijven worden geplaatst voor het
prisoner’s dilemma: ze weten dat hun handelswijze de planeet om zeep helpt.
Maar hun redenering is “als ik het niet doe, doet een ander het”. Als eigenaar
van een oliebedrijf kan je maar beter proberen zoveel mogelijk geld te
verdienen. Dan kan je de ramp – die je zelf veroorzaakt hebt – comfortabeler
overleven. Vanuit hun standpunt hebben ze zelfs gelijk.
Wil
ik hiermee zeggen dat individuele burgers helemaal geen verantwoordelijkheid
meer moeten nemen? Dat we alles maar op de staat moeten afschuiven? Nee, als individuele burgers moet je eisen, van je lokale overheid, van
de nationale overheid, van de internationale overheden en instellingen, dat ze
het prisoner’s dilemma ontmijnen. Dat betekent dat het bovenhalen van olie en
steenkool altijd maar duurder moet worden, tot op een punt dat het te duur
wordt voor de fossiele brandstofbedrijven. Dit kan door een langzaam oplopende
koolstoftaks. Uiteindelijk zullen de fossiele brandstofbedrijven uit eigenbelang de
maatschappelijk verantwoorde keuze maken en hun investeringen in nieuwe bronnen
stopzetten. Tegelijk moet een stabiel investeringsklimaat gecreëerd worden voor
hernieuwbare energie. Als je daarnaast nog wat wil doen aan je individuele
energieverbruik is dat oké, maar het druk zetten op de overheid is het meest
cruciaal. En wat dat betreft doen de BVs van ‘Klimaatzaak’ precies wat nodig
is.
