Off
en we blijven On. Zo heet de blitse marketingcampagne waarmee de
federale overheid de consument een schuldgevoel probeert aan te
praten. “Samen kunnen we het risico op stroomonderbrekingen
verminderen”, klinkt het in folders en op websites. “Gewoon door
ons individueel verbruik te matigen. Doe vooral mee tussen 17 en 20
uur om de dagelijkse elektriciteitspiek te beperken.”

Dat we deze
winter misschien in het donker zitten is niet de schuld van een
falend stroombeleid, en nog minder van Electrabel, maar van úw
ondoordacht energiegebruik. En omdat de overheid het goed met u
voorheeft, krijgt u van Energieminister Marghem meteen een reeks
handige doe-het-zelf-tips om de dreigende black-out zelf te lijf te
gaan. “Laat de was even staan, maar als dat echt niet lukt, probeer
dan eens koud te wassen: kleine wasjes, koude wasjes.” Of: “Open
je oven niet voortdurend om te zien of je
maaltijd al klaar is.” En: “Kook eens een eenpansgerecht.” Of
nog, een instant-klassieker als u het mij vraagt: “Probeer alles
wat je nodig hebt in één keer uit je koelkast te nemen.” Dat
wordt een sober eenpansgerecht.

Culpabiliseren

Dat
de gezinnen maar 20 procent van alle stroom verbruiken – de
industrie verbruikt de rest – en dat je wel héél veel koude en
kleine wasjes moet draaien om het uitvallen van een krakkemikkige
scheurtjesreactor op te vangen, dat was minister Marghem even
vergeten. Een black-out, wellicht: dat kan gebeuren. De consument
culpabiliseren moet de aandacht afleiden van het echte probleem:
nooit
was
het
risico
op
stroomuitval groter
dan
vandaag.
En dat heeft niks te maken met nukkige gezinnen, maar alles met een
falend energiebeleid. Anno
2014, tien
jaar
na
de
liberalisering
van
de
energiemarkt,
kunnen
we
niet
eens
meer
garanderen
dat
het
licht
blijft
branden.

De
vrije markt zou toch zorgen voor méér bevoorradingszekerheid? Niet
is minder waar. ENI
belooft al jaren om een nieuwe gascentrale van 450 MW te bouwen in
Seneffe. Ze staat er nog altijd niet, ook al werd de vergunning al in
2009 afgeleverd. In Navagne moest een grote gascentrale van EDF
Luminus komen, en ook in Evergem bij Gent lagen bouwplannen voor een
gloednieuwe STEG-centrale op de tekentafel. In totaal beloofden de
électriciens voor 2.500 MW bijkomende elektriciteitscentrales die
broodnodig waren om de kerncentrales te vervangen, maar nooit gebouwd
werden. Reden: de winst gaat voor.

Zwakke winstvooruitzichten, een
economische crisis en hoge gasprijzen zetten de rendabiliteit van
gascentrales onder druk. En dus verdwijnen die broodnodige projecten
in de diepvries – die je trouwens best eerst ontdooit, lezen we in
het gloednieuwe huis-aan-huis-magazine van Electrabel. Je helpt er
een black-out mee voorkomen.

Schuldig verzuim

Geef
private multinationals de sleutel van onze energievoorziening in
handen, en het loopt fout. Dat is de les van tien jaar
liberalisering. En de regering stond erbij en keek ernaar. Al in 2007
stelde energiewaakhond CREG vast dat “het gebrek aan concrete
investeringsbelissingen in België” gezorgd had voor “een
toegenomen risico op elektriciteitstekorten”. Sindsdien gaat het
van kwaad naar erger. Toen stroombedrijf
E.ON in 2012 het einde aankondigde van haar gasgestookte centrale in
Vilvoorde werd het geen strobreed in de weg gelegd? Toen Electrabel
in 2012 besloot om Eenheid 5 in Les Awirs, bij Luik, kalt te stellen,
verroerde de Wetstraat geen vin. Dat heet: schuldig verzuim.

En
geloof maar niet dat de regering uit dat stroomdebacle ook maar iets
geleerd heeft. Van een strategisch toekomstplan voor duurzame energie
is geen spoor te bekennen. De regering rekent integendeel op “de
ontwikkeling
van
strategisch
en Europees
geïnterconnecteerde
energienetwerken”,
lezen we in het regeerakkoord. Nieuwe hoogspanningslijnen dus. Die
waren sowieso al lang voorzien, maar ze zullen ons niet redden. Wat
bij een strenge winter?
Wat
als
de
vrieskou
niet
alleen
in
België,
maar
ook
in
onze
buurlanden
toeslaat?
Als
Frankrijk,
Duitsland
en
Nederland
tegen
hun
limiet
aanzitten,
zullen
extra stroommasten België
niet
uit
de
brand
redden.
Het
stroomtekort
is
“structureel”,
klinkt
het in een
gloednieuw rapport van consultancybedrijf CapGemini, en niet alleen
in België. Als
er niet snel een einde komt aan “de huidige chaos”, waarschuwt
CapGemini, dan dreigen
er “langdurige stroompannes”, niet alleen in België, maar ook in
Frankrijk en andere buurlanden.

Dat
belooft. In plaats van
dat blinde geloof in de vrije energiemarkt te blijven belijden kunnen
we beter een andere koers gaan varen. Electrabel
& co willen wel de vette brokken – de afgeschreven,
winstgevende kerncentrales – maar halen hun neus op voor dure
investeringen in nieuwe centrales die nodig zijn om ook op
piekmomenten in onze stroombehoefte te voorzien. Zo kan het niet
verder. We moeten het stuur van de samenleving zelf in handen nemen.
Als we het initiatief verder overlaten van Electrabel & co komen
we nergens.

Failliet

Als we één
conclusie moeten trekken uit dit energiedebacle van de voorbije
jaren, dan is het wel dat de vrije energiemarkt failliet is. Het werkt
gewoon niet. Er moet dringend werk gemaakt worden van een strategisch
stroomplan: een meerjarenplan dat de energiemix voor de komende jaren
vastlegt, een stappenplan dat jaar na jaar vastlegt welke centrales
er op welke locaties bijgebouwd moeten worden, op weg naar een
duurzame energietoekomst. Alleen dan krijgen we weer greep op onze
stroom.

In
plaats
daarvan
gaat
de
regering
Michel I
plat
op
de
buik
voor
Electrabel
& co.
Het regeerakkoord leest als een Sinterklaasbrief van Electrabel. Het
lijkt wel of niet Bart De Wever, maar Gérard Mestrallet, de ceo van
GDF Suez, de pen van het regeerakkoord heeft vastgehouden. In
plaats
van
snel
en
daadkrachtig
te
investeren
in
nieuwe
bijkomende
duurzame
energie
en
gascentrales,
wil
de
regering
dit
jaar
nog
beslissen
om
Doel
1 en
2 open
te
houden tot uiterlijk 2025.
Zo neem je niet alleen onverantwoorde veiligheidsrisico’s – Doel 1
en 2 zijn nog ouder dan de uitgevallen scheurtjesreactoren – je
verhindert ook de uitbouw van een alternatief en duurzaam
productiepark.

Bovendien
zet minister Mestrallet in zijn regeerakkoord de
deur
wagenwijd open voor
de
bouw
van
een
nieuwe
kerncentrale.
“Gelet
op
de
huidige
zwakte
met
betrekking
tot
onze
productiecapaciteit
en
de
wil van
de
regering
om
een
neerwaartse
druk
op
de
energieprijzen
en
CO2-uitstoot
uit
te oefenen,
zal
de
regering,
inzonderheid
bij
de
uitwerking
van
de
energievisie
en
het
energiepact,
objectief
en
transparant
opnieuw
alle
opties
onderzoeken
om
de
bevoorradingszekerheid
op
korte
en
middellange
termijn
te
garanderen.”
Alle opties, dus óók de nucleaire optie. En
voor
het niet begrepen heeft, herhaalt
het regeerakkoord:
“In
het
kader
van
de
energievisie
zal
elke
energiebron
overwogen
kunnen
worden,
zonder
taboes,
afhankelijk
van
haar
merites
op
het
vlak
van
zekerheid,
betaalbaarheid
en
duurzaamheid
waarbij
veiligheid
voorop
staat.”

Betaalbaar,
mijn oor. Momenteel
staan
in
Europa
maar
twee
nieuwe
kerncentrales
in
de
steigers:
ééntje
in
Finland,
en
één
in
Frankrijk.
De
bouw
van
de
centrale
in
Finland
begon
in
2005 en
zou
volgens
de
oorspronkelijke
planning
vier
jaar
duren
en
een
investering
vergen
van
2,5 miljard
euro.
Maar
de
bouw
is
nog
altijd
niet
af,
en
de
kosten
lopen
al
op
tot
6,6 miljard
euro.
In
Frankrijk
werd
in
2006 met
de
bouw
begonnen.
De
centrale
zal
ten
vroegste
in
2016 af
zijn.
Kostprijs:
8,5 miljard
euro,
dat
is
bijna
drie
keer
zo
duur
als
oorspronkelijk
verwacht.
Niet
echt
een
voorbeeld
om
na
te
volgen
dus.

Cash cow

En
er is nog goed nieuws voor Electrabel. De nucleaire rente wordt
“herberekend”, staat in het regeerakkoord. En laat ons elkaar
geen Liesbeth noemen: “herberekenen” betekent hier gewoon
“verlagen”. In de wandelgangen wordt gesproken over een schimmige
deal waarbij de kerncentrales langer openblijven en Electrabel “fiscale stabiliteit” wordt beloofd. Lees: een lage
vennootschapsbelasting en een verlaging van de taks op de nucleaire
woekerwinsten. De kerncentrales blijven zo een echte cash cow voor de
stroomgigant. Zelfs rekening houdend met het uitvallen van Doel 3,4
en Tihange 2, kunnen de nucleaire winsten, bij de huidige
marktprijzen, geraamd worden op 830 miljoen euro voor 2014. Voor
2015, ervan uitgaande dat de scheurtjesreactoren groen licht krijgen
vanaf april, zoals Electrabel vooropstelt, en als de regering haar
plannen doorzet om Doel 1 en 2 langer open te houden, loopt de
nucleaire rente op tot boven het miljard euro.

Op
een moment dat Electrabel & co al jarenlang weigeren te
investeren in broodnodige elektriciteitscentrales en niet eens meer
kunnen garanderen dat het licht blijft branden deze winter, op een
moment dat Electrabel een verdubbeling van de energieprijzen niet
uitsluit, precies op dát moment beslist de regering om Electrabel
méér winst te laten maken. Terwijl juist de omgekeerde beweging
nodig is. Zolang de kerncentrales openblijven, kunnen we de
onterechte woekerwinsten maar integraal afromen om ze te investeren
in de duurzame energieproductie die we zo hard nodig hebben. Want van
Electrabel & co zal het niet komen. Als we willen omschakelen
naar een duurzaam energiesysteem, dan zullen we het zelf moeten doen.
Door publieke investeringen in wat van waarde is, en door openbare
bedrijven onder democratische controle die investeren in de wereld
van morgen. Energie is te belangrijk om over te laten aan GFD Suez.

Tom
De Meester is energiewatcher bij de PVDA en auteur van Opgelicht, de
energiezwendel van Electrabel & co (EPO)