Reportage, Nieuws, Milieu, Samenleving, Politiek, België -

“Aardappelactie is vrije meningsuiting”

Het proces voor het Hof van Beroep tegen de elf aardappelactivisten is op 28 oktober gestart in Gent. De beklaagden zijn in beroep gegaan tegen de veroordeling voor bendevorming en aanzetten tot geweld bij hun politieke actie tegen een GGO-aardappelveld in Wetteren. Zij pleiten dat de actie politiek noodzakelijk was, dat die valt binnen het recht op vrijheid van meningsuiting en er een algemene houding van strikte geweldloosheid aangenomen was.

woensdag 29 oktober 2014 01:55
Spread the love

Het is 8.00 uur ’s morgens als Lene Jacobs (28) met een warme kop koffie
aan tafel schuift bij een groep studenten op De Kouter in Gent. Zij zijn hier
bijeen gekomen met NGO’s, milieubewegingen, boeren en organisaties uit het
maatschappelijk middenveld om steun te betuigen aan de aardappelactivisten.  

Spandoeken hangen boven het plein met leuzen als ‘Geen genen, wel eerlijke
prijzen’ en ‘Save our science from corporate dependence’. Een tiental mensen is
druk in de weer met het opbouwen van de Patattenslag, de boerenmarkt die vanmiddag
op het plein wordt georganiseerd door Field Liberation Movement. Het doel:
laten zien dat de vraag om een boer- en milieuvriendelijk landbouwsysteem blijft groeien.  




Jacobs was op 29 mei 2011 één van de 400 actievoerders die in Wetteren
deelnam aan de politieke actie tegen een demonstratie-proefveld waar genetisch
gemodificeerde aardappelen geteeld werden. Op dit veld – in het leven geroepen
door het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek, het Vlaamse Instituut voor
de Biotechnologie, de Universiteit Gent en de Hogeschool Gent – ruilden
demonstranten GGO-patatten om voor biologische aardappelen die ze bij zich
hadden.  

Met deze actie klaagden de activisten het beleid aan dat genetisch
gemanipuleerd voedsel in de landbouw wil toelaten terwijl de gezondheids- en
milieueffecten volgens hen onvoldoende zijn getest. Jacobs: “Ik ben vandaag naar
De Kouter gekomen omdat ik verontwaardigd ben over de veroordeling van de
rechtbank voor bendevorming en aanzetting tot geweld. Alle commotie die nodig
is om het proces enerzijds en het debat rondom genetisch gemodificeerd voedsel
anderzijds onder de aandacht te brengen, moet gemaakt worden.”  

In die zin is de actie volgens Jacobs enorm succesvol geweest. “Het heeft
niet alleen het publieke debat over genetisch gemanipuleerde organismen op gang gebracht, maar
ook het debat over de manier waarop mensen die in actie komen, behandeld
worden.”  

‘Uitspraak gevaar voor onze
democratie’
 

Als het plein een uurtje later is volgestroomd met mensen, nodigt Steven Desanghere
– een van de elf beklaagden – iedereen uit om mee te lopen naar het Hof van Beroep
en de zitting bij te wonen. Wat zijn verwachtingen zijn voor de zitting?  

“Ik ben in eerste instantie voorwaardelijk veroordeeld als aanstoker van
een criminele organisatie omdat ik in 2011 de pers te woord had gestaan en politieonderhandelingen
had gevoerd voordat we de actie uitvoerden. Wat we vandaag op zijn minst hopen
is dat de aanklacht voor bendevorming vervalt. Deze uitspraak is een gevaar
voor onze democratie en voor andere activisten. Stel je voor: je bereidt een
geweldloze actie voor, je communiceert alles van tevoren naar buiten toe, ook naar de politie en de pers. Je zorgt dat er heel veel dialoog is en veel
informatie wordt vrijgegeven. En dan krijg je achteraf van de rechtbank te
horen dat de enige intentie van de actie criminele activiteiten waren. Dit kan
niet.” 

Desanghere is wel bereid de schadevergoeding te betalen: “We geven grif toe
dat er aardappels zijn gesneuveld en dat er een tweetal HERAS-hekken om het
aardappelveld tegen de vlakte zijn gegaan. We hebben dat gedaan, alleen zijn wij
heel duidelijk geen criminele organisatie.” 

Al drie jaar proberen de beklaagden de context van hun politieke motivatie
voor de actie te verklaren. “Zoals de nood aan duurzame landbouw en de nood aan
meer debat rond de introductie van GGO’s in onze samenleving. Via getuigenissen
van experten in de rechtbank willen we dat uitleggen, maar tot nu toe is dat
geweigerd”, zegt Desanghere. 




Principieel in beroep 

Mieke van den Broeck is een van de drie advocaten van de beklaagden. Vlak
voordat ze aansluit in de stoet naar het Hof van Beroep, legt ze uit te zullen
pleiten voor het tonen van videobeelden en het invoeren van onafhankelijke
expert-getuigen. Deze bewijzen volgens haar dat de aardappelactie is opgezet
met een absoluut geweldloze intentie en dat de actie politiek noodzakelijk en
wenselijk was. Daarbij, aldus Van den Broeck, valt de protestactie volledig
binnen het kader van vrijheid van meningsuiting. 

De advocate vindt dat het onderzoek tot nu toe onevenwichtig is uitgevoerd:
“Het aanvoeren van een aantal getuigen en het tonen van een aantal
videofragmenten is ons tot nu toe vrij botweg geweigerd. We vragen om een
evenwichtig proces.”  

De voorwaardelijke gevangenisstraffen van acht en zes maanden die de
beklaagden hebben gekregen zijn op zich lichte straffen volgens Van den Broeck.
“Ook de schadevergoeding is te doen. Deze was in eerste instantie 190.000 euro, maar is verlaagd naar 25.000 euro.” 

Toch zijn wij voor het principe in beroep gegaan”, legt de advocate uit.
“Wij vinden dat er principieel een vrijspraak moet zijn, omdat het gaat om een
politieke manifestatie en dat valt onder de bescherming van vrijheid van
meningsuiting. We vinden bovenal dat bendevorming absoluut niet staande kan
blijven. Het is een groot gevaar voor de democratie wanneer protestacties
worden gecriminaliseerd.”  

Videobeelden, onwettig
aardappelveld en vrijheid van meningsuiting
 

Tijdens de zitting geeft de voorzitter van de rechtbank gehoor aan het
verzoek van de beklaagden en mogen zij de door hun geselecteerde videobeelden laten
zien. Direct staat een van de actievoerders op en belt iemand om een beamer en
speakers naar het hof te brengen. Twintig minuten later kijkt de hele zaal mee
naar beelden die volgens de verdediging duidelijk maken dat de actievoerders
geen debat wordt gegund met de wetenschappers die werkten aan het
GGO-aardappelveld.  

Bovendien is te zien dat de demonstranten met elkaar afspreken om in geen
enkel geval geweld te gebruiken tegen de politie en dat er maar ongeveer dertig
mensen uiteindelijk over het hek klimmen om het veld te betreden, aldus de
advocaten. 

Daarnaast halen de advocaten aan dat het GGO-proefveld in 2012, een jaar na de protestactie, door
een Gentse rechter onwettig is verklaard omdat niet is uitgelegd waarom er geen
rekening is gehouden met bezwaarschriften en minderheidsstellingen uit de
Bioveiligheidsraad. Drie experten uit deze raad hebben een negatief advies voor
de proef uitgebracht, wegens de risico’s voor het leefmilieu.  

De advocaten verzoeken de voorzitter van de rechtbank om drie onafhankelijke
expert-getuigen in te roepen die uitleggen waarom het proefveld een gevaar zou
zijn voor de gezondheid van de mens en waarom de introductie van GGO’s in
Belgische landbouw gevaarlijk zou zijn voor zowel de nationale
landbouwsector als de kleine onafhankelijke boer. De voorzitter van de
rechtbank wil het in overweging meenemen, maar vandaag is er geen plaats voor
deze getuigen.  

Tot slot valt de protestactie volgens de advocaten binnen de vrijheid van meningsuiting.
“De daden zijn een uitdrukking van een opinie. Het Europees Hof stelt dat effectieve
daden van beletting en bezetting aanvaard moeten worden onder het mom van vrijheid
van meningsuiting.”  




‘Dromers en doeners’ 

Zodra de voorzitter van de rechtbank een lunchbreak inlast, stappen de
beklaagden samen met het publiek weer terug naar De Kouter waar de boerenmarkt
reeds in volle gang is. Lokale onafhankelijke boeren hebben een uiteenlopend aanbod
van groenten afkomstig van hun eigen grond rijkelijk in kraampjes uitgestald.  

Intussen lopen de beklaagden een podium op om de mensen toe te spreken over
de voortgang van de rechtszaak. Een van hen is de Nederlander Tjerk Dalhuisen
uit Amsterdam: “Eindelijk hebben we met videobeelden kunnen laten zien dat we
geen geweld hebben gebruikt en dat er geen aanzet is geweest tot geweld. Het
zou me geheel verbazen als de rechtbank de aanklacht van bendevorming overeind
houdt.”




 Steven Desanghere voegt er nog een oproep aan toe: “We zijn hier niet
alleen voor de rechtszaak. Allemaal zijn we dromers en doeners die bouwen aan
een nieuwe samenleving. Spreek elkaar aan en vraag elkaar: ‘Wat doet ge hier?”  

En dat gebeurt volop. Trots vertellen boeren aan bezoekers uit de stad die
gretig mooie exemplaren uitzoeken, welke gewassen geteeld zijn met eigen
ontwikkelde zaden, wat de moeilijkheden zijn van duurzame landbouw en op welke
wijze ze kunnen samenwerken.  

Het verhaal van de boer, de
risico’s en de wens van de consument
 

Een van de landbouwers is Tijs Boelens. Hij is naar eigen zeggen een
beginnende boer, die zoveel mogelijk zaadvaste rassen gebruikt, groenten
waarvan hij de zaden zelf kan vermeerderen: “We moeten blij zijn dat er een
aantal mensen zijn die zoveel risico’s hebben willen nemen op persoonlijk vlak
en dat zij erna ook zo’n sterke campagne hebben uitgeoefend. Het debat over
gen-technologie was helemaal ondergesneeuwd door grote bedrijven die er veel
geld mee verdienen. Nu komt het verhaal van de boer, de risico’s, en de wens
van de consument weer aan bod.”  




Tijdens de actie op 29 mei stond Boelens ook achter een kraampje om te
tonen dat er alternatieven zijn voor het agro-industriële systeem waarbinnen gen-technologie
plaatsvindt. Boelens: “We moeten steeds opnieuw onder de aandacht brengen dat
er een landbouw is die veel kansen biedt, maar niet veel geld oplevert voor de
grote bedrijven. Dit spel wordt gespeeld door boeren en consumenten. Wetenschappers
hebben er ook een plaats in maar dan vaak in interactie met boeren.” 

Voor beklaagde Barbara van Dyck, werkzaam aan KU Leuven, is onder andere de
rol van universiteiten binnen het verder promoten van een bepaald landbouwmodel
een belangrijke motivatie om deel te nemen aan het protest. “Ik ben blij dat de
discussie weer gevoerd wordt over de mogelijkheid of de moeilijkheid om onderzoek te doen dat niet
beïnvloed wordt door economische belangen. Het gaat hier om
een bewuste overtreding door mensen die het belangrijk genoeg vinden om de wet
te overtreden met als doel een probleem zichtbaar te maken. In dit geval is dat
de introductie van GGO door de Vlaamse overheid via proefvelden in het Vlaamse
leefmilieu. We moeten weer nadenken over wat de landbouw van de toekomst is.
Dat kun je niet loskoppelen van deze hele actie. Als we er vandaag tijdens de
zitting in slagen om duidelijk te motiveren waarom we die dag daar aanwezig
waren, dan is het een succesvolle dag geweest.” 

Aan het einde van de dag nemen de rechters de zaak in beraad. Over vijf of
zes weken zullen zij met een uitspraak komen. Van den Broeck: “Wij verwachten
uiteraard een vrijspraak voor bendevorming, dat is de enige rechtvaardige uitspraak die er kan
zijn.”  

“Op de revolutie van de groentjes!”, aldus enkele deelnemers van de boerenmarkt na afloop.  

take down
the paywall
steun ons nu!