Nieuws, Cultuur, België, Gent -

Istanbul Ekspres Festival is smeltkroes van culturen

Van 7 tot 16 november viert Istanbul Ekspres de diversiteit en het rijke cultuurleven van Gent. In 2014 staat het muziekfestival stil bij vijftig jaar Turkse migratie. Belgische en Turkse muzikanten presenteren muziek, ontstaan tijdens hun gezamenlijke reis over de migratieroute van Istanbul naar Gent. Organisator Wim Wabbes en violist Wouter Vandenabeele vertellen over deze bijzondere samenwerking.

maandag 27 oktober 2014 11:39
Spread the love

Van een klein evenement in 2005 is Istanbul Ekspres uitgegroeid tot een
jaarlijks terugkerend tiendaags muziekfestival. Vrijdag 7 tot zondag
16 november 2014 is het weer zover. Anderhalve week staat Gent in het teken van
Turkse muziek die de diversiteit en het cultuurleven van de stad verrijkt.  

2014 is een speciale editie, want het festival – georganiseerd door de muziekhuizen De Centrale en Handelsbeurs Concertzaal – viert de vijftigste
verjaardag van de Turkse migratie naar de Vlaamse stad. In dit kader reist een
aantal Belgische muzikanten en videasten af naar Istanbul en Izmir, waar ze zich
laten onderdompelen in de muziekcultuur van het land en samenwerken met Turkse
muzikanten. Via de historische migratieroutes reizen de muzikanten in drie
groepen terug naar België. Onderweg maken ze samen een muziekvoorstelling, die
ze op het festival opvoeren.  

“Ik verwacht veel volk over de vloer, veel verschillende gemeenschappen bij
elkaar en veel feestplezier”, aldus Wim Wabbes, oprichter van Istanbul Ekspres
en artistiek directeur van Handelsbeurs Concertzaal, een van de
festivallocaties. Jaarlijks komen duizenden bezoekers af op de talloze
muziekoptredens die hun oorsprong terugvinden in Turkije.

Variërend van Turkse
traditionele muziek, tot rock, pop, jazz en klassieke muziek. Balkanswing van
Istanbul Kolektiv, oriëntaalse jazz van Istanbul Acoustic Fusion, Turkse tango
met Dilek Türken, pop van Sertab Erener, Gökce en
Yasemin Mori en klassieke muziek van het ensemble Itrî & Bach. Stuk voor
stuk klinkende Turkse namen – die in eigen land volle zalen trekken – vullen
het hoofdprogramma van deze editie.  

Smeltkroes van culturen 

In 2003 reisde organisator Wim Wabbes – toen nog werkzaam voor kunstcentrum
Vooruit – voor het eerst af naar Istanbul, waar hij naar eigen zeggen “een
fantastische muziekscene ontdekte”.

Wabbes: “Het is een cliché, maar Istanbul
is een smeltkroes van culturen en dat zie je terug in de muziek. Door de
migratie van Armeniërs, Koerden, Grieken, Balkanvolkeren, Roma – en Turken zelf
natuurlijk – naar de hoofdstad komen alle culturen hier samen en dat komt sterk tot
uiting in de muziekscene.

Als je door Istanbul wandelt, vind je in het ene café
pure traditionele Anatolische muziek, in het andere café hoor je hiphop en in
weer een ander café stuit je op rock of elektronische muziek, maar al deze
genres zijn gekleurd door de verschillende culturen die in de stad samenkomen.
Hierdoor krijg je iets wat je in het Westen niet hebt.”  

Wabbes besloot met Mehmet Ulu?, oprichter van de legendarisch club Babylon en één van de belangrijkste figuren
binnen de Istanbulse muziekscene, een muziekfestival in Gent op poten te
zetten. “Tien procent van de Gentse bevolking heeft Turkse roots. Het leek me
daarom fantastisch om de Istanbulse muziekscene als basis te nemen voor een
festival in de stad. Dit soort muziek kwam eerder nergens aan bod. Het is
zoiets bruisends, maar het kreeg nergens een podium. Niet in België, maar ook
niet daarbuiten.”  De Centrale, het wereldmuziekcentrum van de stad, presenteerde tot dan toe voornamelijk Anatolische volksmuziek. Samen met hun programmeur Attila Bakiroglu slaagden zij er in om een breder aanbod te creëren tijdens het festival. Het groeide uit tot een uniek gebeuren met veel samenwerkingen tussen Turkse en Belgische muzikanten.

Onderweg 

In 2014 staat het festival stil bij de verhalen van de Turkse migranten
die vijftig jaar geleden naar Gent vertrokken. In 1964 sloot de Belgische
overheid een akkoord met de Turkse regering om arbeiders uit te nodigen in
België te komen werken en zo de economie te helpen ontwikkelen.

“Toentertijd
zijn zij warm onthaald en beschouwd als een verrijking voor de culturele samenleving.
Tegenwoordig gaan mensen vaak voorbij aan de geschiedenis van de Turkse
migranten en hoe ze hier terecht zijn gekomen”, aldus Wabbes.  

Via drie routes reisden in de jaren ’60 honderden migranten uit Turkije per
auto, bus, trein of boot naar Gent. Zij zijn er mede verantwoordelijk voor dat
Gent tegenwoordig een diverse open stad is met een rijk cultuurleven. Hun
verhalen over de onzekerheden, heimwee en de hoop op een nieuwe toekomst zijn
een inspiratiebron voor de organisatie om in 2014 aanvullend op het festival
het Project Yolda – dat ‘onderweg’ in het Turks betekent – te organiseren.

Onderdeel van dit project is een muzikaal traject van Belgische en Turkse
muzikanten die elkaar ontmoeten in Istanbul en verdeeld in drie groepen via
dezelfde drie historische migratieroutes terugreizen naar Gent. Afhankelijk van
hun traject houden ze halt in Ljubljana, Boekarest of Budapest, waar een
plaatselijke muzikant een lied meegeeft.  

“Het doel is om de Turkse en Belgische muziekculturen, zoals verschillende
manieren van muziek beleven en muziek maken, bij elkaar te brengen”, vertelt
Wabbes. “Daarbij laten we expliciet muzikanten uit verschillende muziekgenres
samenwerken, omdat zij allemaal op een andere manier muziek vervaardigen.”

Drie
videasten uit Gent leggen de reis op beeld vast. Zij maken een korte film over
migratie en muziek en brengen dagelijks online verslag uit via social media en de weblog. Bij aankomst in Gent leggen de artiesten de laatste hand aan hun
muziekproject, voordat zij het tijdens het Istanbul Ekspres festival aan het
publiek presenteren. “De uitdaging is om samen te werken met muzikanten die uit
een andere traditie komen”, stelt Wabbes.  

Koud Kunstje 

Voor muzikant Wouter Vandenabeele is dat een koud kunstje. Muziek is een
universele taal die iedereen op de wereld in staat is te spreken. “Muziek gaat door alle taalbarrières heen en kan mensen uit
verschillende windstreken bij elkaar brengen.” Als violist met een grote affiniteit voor de Turkse
muziek, is Vandenabeele een van de muzikanten die zich voor Project Yolda heeft
geëngageerd.  

Al op zijn twintigste raakte hij verliefd op deze muziek. Vandenabeele: “Ik
woonde toen nog in een studentenkot, midden in een grote Turkse buurt in Gent. Ik
at regelmatig in Turkse restaurantjes en vaak stond er muziek aan.” Die muziek
is hem altijd bijgebleven.

Enkele jaren later maakte hij kennis met de Turkse muzikant
Emre Gültekin en zijn vader Lüftü Gültekin, die een beroemde componist is. Emre
vormde met zijn broer en vader het ensemble Gültekinler. Tot op de dag van vandaag
onderhoudt Wouter een mooie vriendschap met ze: “Het zijn goede vrienden die me
veel hebben geleerd over de Turkse muziek, zoals de belangrijke rol van poëzie.”  

Samen met muzikant Thomas Noël vertrekt Vandenabeele naar Istanbul. Op de terugweg reist de groep, net als
vele migranten vroeger, met de trein dwars door Europa naar België. Onderweg
maakt het gezelschap een pitstop in de Hongaarse hoofdstad Budapest, waar ze de Turkse zangeres Özge Öz Erdo?an ontmoeten.

Maar er
zijn meer artiesten met wie ze tijdens het project muziek gaan maken.
Vandenabeele: “We spelen op het festival in Gent werken we samen met de jonge Mustafa Tekir, die
baglama speelt.” 

Huldebetuiging aan migranten 

Met de muziek die tot stand komt uit de bijzondere samenwerking hoopt
Vandenabeele een mooie huldebetuiging te geven aan verhalen van migranten. Die
hoop vindt instemming bij organisator Wabbes, die benadrukt dat deze muziek
gezien moet worden in een breder kader van hedendaagse migratie.

Wabbes: “Kijk
wat er gebeurt in de wereld, zoals de conflicten in Syrië en Irak, en de vele
migratiestromen die het oplevert. Overigens hoeft migratie niet alleen een problematische
oorzaak te hebben. Ook uit liefde vertrekken mensen naar een ander land.
Daarnaast zijn veel verhalen over de moslimcultuur zeer negatief. De muziek
maakt dat mensen op een andere manier kijken naar de moslimgemeenschappen die
hier leven.”  

Turkse muziek bestaat uit de meest uiteenlopende stromingen, maar migranten
hebben voornamelijk volksmuziek naar Gent gebracht, aldus Vandenabeele. De
jonge generatie voegt hier een breder smaakpalet aan toe.

“Uiteraard verschilt hun smaak
van de eerste generatie Turkse migranten en dat heeft invloed op wat we
vandaag de dag als Turkse muziek beschouwen.” Dankzij het grote diverse
programma dat Istanbul Ekspres te bieden heeft, is er volgens de muzikant op
het festival voor alle Turkse generaties wat wils.  

Ieder jaar opnieuw reageren mensen uit het publiek, die geen Turkse roots
hebben, verrast. Wabbes: “Zij kennen de Turkse gemeenschap enkel van de straten
of café en zijn fel verbaasd dat de muziekcultuur bij hen een veel groter deel
van het dagelijks leven uitmaakt dan dat het bij henzelf doet. Regelmatig
beginnen mensen naast hen die wel een link met Turkije hebben, spontaan mee te
zingen en te dansen. Dit enthousiasmeert enorm en brengt mensen nader tot
elkaar.” 

Bach in een Turks jasje 

Niet alleen voor het publiek maar ook voor de muzikanten is het volgens
Wabbes goed om te reizen naar een plek met een andere cultuur dan waarin je
muzikaal bent grootgebracht. “Dat voegt altijd iets toe aan wat je als muzikant
al bent.”  

Violist Vandenabeele kijkt het meest uit naar het concert van Itrî &
Bach. Dit ensemble speelt een mix van de beste klassieke werken van de Turkse Buhurizade
Mustafa Itrî en de Duitse Johann Sebastian Bach uit de 18de eeuw.
“Mijn muzikale vriend Ertan Tekin speelt in het ensemble, hij is in Istanbul
een bekende dudukspeler (een soort fluit, red). Het optreden is een eerbetoon
aan de beide muzikale giganten. Itrî was in het Ottomaanse rijk een grote
componist met meer dan duizend stukken op zijn naam.”  

De Belgische muzikanten die deelnemen aan deze reis delen met Gent dezelfde
missie: streven naar diversiteit, culturele vernieuwing en samenwerking. “De
stad wil open staan de brede samenleving”, legt Wabbes uit. “Daarnaast
mag Gent zich ‘UNESCO creative city of music’ noemen en is het bij uitstek een
muziekstad. Muziek is daarom een van de domeinen waarin het zich wil
profileren. Een open diverse blik op de samenleving en muziek komen hier samen. Dat is ook wat dit project in zich draagt.”

take down
the paywall
steun ons nu!