De meestal terechte erontwaardiging ging nogal eens voorbij aan het feit dat de massale voedselverspilling een dagelijks terugkerend fenomeen is. Het is inherent aan ons voedselsysteem en vindt bovendien in elke schakel van de voedselketen plaats: bij de oogst, het transport, de verwerking, de distributie, de horeca en catering, en bij de consumenten. Het totale voedselverlies en de nevenstromen in de voedselketen in Vlaanderen wordt geschat op 314 tot 372 kg per capita.

Dagelijks worden er tonnen groenten, fruit, en aardappelen uit de supermarkten geweerd, simpelweg omdat ze niet voldoen aan de normen. Ze zijn te klein, te groot, te krom, te gevlekt of te geblutst. Maar ze smaken even lekker. Onze voedselverspilling is compleet waanzinnig. Eén derde van wat we als consument kopen, gooien we weg. En dat terwijl er in Europa nog zo’n 43 miljoen mensen voedselarmoede riskeren. Ethisch en sociaal gezien is het dus compleet onverantwoord om zoveel voedsel te verspillen.

Ook ecologisch gezien is de voedselverspilling waanzin. Mochten alle wereldwijde voedseloverschotten een land voorstellen, het zou de derde grootste uitstoter van CO2 ter wereld zijn. Ten slotte is er de economische waanzin van voedselverspilling. Het jaarlijkse financiële verlies ten gevolge van voedselverspilling in België wordt op 1,4 miljard euro geschat! Het toont de kwetsbaarheid aan van een te rigide voedselsysteem dat onvoldoende geschikt is om in te spelen op een flexibele vraag naar landbouwproducten. Een voedselsysteem dat onvoldoende inzet op kleinschalige landbouwinitiatieven.

Herontwikkelen

Olivier De Schutter, tot voor kort speciaal rapporteur van de Verenigde Naties over het recht op voedsel, benadrukt in zijn finale rapport het belang van een shift naar een meer duurzaam en veerkrachtig voedselsysteem. In het bewerkstelligen van deze transitie ligt volgens De Schutter een belangrijke verantwoordelijkheid bij de lokale overheden. Een sleutelfactor hierbij is het herontwikkelen van gedecentraliseerde en meer flexibele voedselsystemen. Dit moet voedselproducenten in staat stellen om hun producten op lokale markten af te zetten zonder daarbij afhankelijk te zijn van grote – vaak buitenlandse – afkopers. Momenteel zijn duizenden trotse landbouwers het slachtoffer van deze afhankelijkheid en moeten ze met lede ogen toezien hoe hun kwaliteitsproducten vernietigd worden.

Om die redenen werd in Gent de stedelijke voedselstrategie Gent en Garde ontwikkeld, waarbinnen we het voedselsysteem zoveel mogelijk trachten te verduurzamen en inzetten op duurzaam, lokaal geproduceerd voedsel. Om zoveel mogelijk Gentenaren te betrekken werd op 20 september – samen met tientallen partners en topchefs – het Niets Is Verloren-festival georganiseerd. Aanwezige Gentenaren werden gesensibiliseerd over het thema voedselverspilling. Dit gebeurde via diverse workshops waarbij tips & tricks werden meegegeven over hoe voedsel langer te bewaren en zo verspilling tegen te gaan. Verder werden er 4500 gratis maaltijden uitgedeeld, klaargemaakt op basis van voedsel dat anders afval zou worden.

Dat quasi-moeiteloos zoveel overschotten bijeengebracht konden worden, toont aan dat er iets grondig fout zit in ons gangbare voedselsysteem. Dat zoveel organisaties de handen in elkaar sloegen voor een dergelijk initiatief, toont aan dat er een groot draagvlak is om hier iets aan te doen. Dit zien we in Gent graag gebeuren. Niet alleen met gelijkaardige sensibiliserende acties willen we het verschil maken, maar ook met structurele maatregelen: we gaan op zoek naar alternatieve trajecten voor het herwaarderen van voedseloverschotten, nieuwe afzetmarkten, een betere verwerking van voedsel … Dit najaar lanceert de stad Gent in samenwerking met restaurantuitbaters bovendien een overschotdoos naar het Amerikaanse doggy bag-concept.

Onaanvaardbaar

De peren zeggen ons dus niet alles. De recente crisis drukte ons met de neus op de feiten dat het huidige voedselsysteem kwetsbaar is door haar afhankelijkheid van grote buitenlandse afzetmarkten. De perencrisis zegt echter weinig over hoe het huidige voedselsysteem dagdagelijks leidt tot verspilling, die zowel vanuit economisch, sociaal als ecologisch oogpunt onaanvaardbaar is. De recente crisis en de waanzin van de aan het voedselsysteem inherente voedselverspilling leren ons wel dat de noodzakelijke shift naar een meer duurzaam voedselsysteem een zaak is die ons allen aanbelangt: hogere overheden zoals Europa, producenten, handelaars, consumenten – maar ook lokale overheden.

Tine Heyse is Schepen van Milieu, Klimaat, Energie en Noord-Zuid in de stad Gent