www.flickr.com/photos/camsinlux/
Interview -

Schots referendum: “Meest intense politieke periode ooit”

Het referendum in Schotland heeft iets losgemaakt. De politieke geest is uit de fles. In sommige arme wijken waar bij gewone verkiezingen maar een handvol mensen gaat stemmen, nam nu meer dan 70 procent deel. "Ik heb nog nooit zo'n intense periode van politiek debat meegemaakt", zegt onderzoekster Maud Bracke die alles van op de eerste rij meemaakte.

vrijdag 19 september 2014 18:05
Spread the love

Maud Bracke woont en
werkt al negen jaar in Schotland.
Ze is senior lecturer aan de Universiteit van Glasgow. In die stad heerst
de ontgoocheling. Het ja-kamp haalde er wel een grote meerderheid,
maar in heel Schotland bleven de voorstanders van de
onafhankelijkheid steken op 45 procent. “Net als ik hadden veel
mensen verwacht dat het nipter zou zijn. Dat heeft natuurlijk te
maken met de opiniepeilingen die een bepaalde sfeer gecreëerd hebben
waardoor 45 procent nu als een grote nederlaag wordt gezien. Mocht je
zes maanden geleden deze uitslag voorspeld hebben, zou iedereen je
gek verklaard hebben.”

Tot in augustus was
de kloof tussen ja en nee nog meer dan twintig procent. In één
intense campagnemaand werd het verschil gehalveerd. “In de komende
dagen zal men wel beginnen beseffen dat hier iets uitzonderlijks
gebeurd is. Iets wat niemand voor mogelijk hield. Tegenover machtige
krachten – de drie grote politieke partijen, de banken en zelfs
internationale instellingen – kwam het ja-kamp toch dicht bij de 50
procent. Als je het zo bekijkt, is dit echt een opmerkelijke
uitslag.”

George Monbiot,
columnist bij The Guardian, merkte eerder deze week nog op dat
slechts één Schotse krant zich achter de ja-stem schaarde. “Het
ja-kamp had het hele establishment tegenover zich. Ook in Schotland,
zelfs de Royal Bank of Scotland was tegen onafhankelijkheid. Slechts
één krant was voor en het gaat dan nog enkel om de zondageditie van
The Herald, The Sunday Herald dus. Ook de grote Britse kranten zoals
The Guardian en The Times waren heel sterk tegen de
onafhankelijkheid. Dan zwijgen we nog over de BBC.”

In Schotland kunnen
ze ook kijken naar BBC Scotland. “Daar was de berichtgeving
gelukkig iets evenwichtiger. Het probleem is vaak ook dat Britse
media heel sterk op Londen gericht zijn. De internationale perceptie
rond het referendum heeft daar onder geleden. De inhoud van Schotse
kranten zit voor een groot deel achter een paywall. Ik wou vaak artikels doorsturen aan
vrienden buiten Schotland maar dat lukte niet. Als je de Schotse
kranten volgde, kon je wel snappen waarover dit ging. De Schotse
kranten hadden even hun betaalmuur moeten slopen.”

Apart nationalisme

Volgens Bracke is
het voor Europeanen moeilijk om het aparte karakter van het Schotse
nationalisme te vatten. “Vaak wordt dit als een typische rechtse
nationalistische beweging gezien. We hebben schrik voor
afscheidingsbewegingen als Lega Nord in Italië. Zoals ook bij
Catalonië gaat het dan om rijkere regio’s die zich willen afscheuren
van de rest van het land. Hier was het volledig omgekeerd.”

Verschillende
gebieden in Schotland hebben in de jaren ’80 zwaar geleden onder de
deïndustrialiseringsbeweging van de toenmalige premier Thatcher. “De
regio’s die het meest hebben afgezien en nog altijd afzien, hebben ja
gestemd. De Schotse premier Salmond heeft nog geprobeerd de
olie-industrie in Abderdeen te verleiden voor de onafhankelijkheid
maar dat is niet gelukt. Er zit dus ook een duidelijk klasse-element
in de uitslag.”

De leeftijd om te
mogen deelnemen aan het referendum werd verlaagd tot 16 jaar. “In
de groep tussen 16 en 20 stemde bijna 70 procent ja. De ouderen
stemden meer behoudsgezind uit angst om hun pensioen te verliezen.
Dit is de eerste generatie die opgroeit met een Schots parlement en
die niet meer zoveel belang hecht aan de Britse staat.”

Betekent dat dat de
nee-stem op lange termijn dreigt uit te sterven? “Er wordt al
gefluisterd over een nieuw referendum. Dat zou er bijvoorbeeld kunnen
komen als de Britten in 2017 beslissen om uit de Europese Unie te
stappen.”

Intens

Eén ding kan
niemand ontkennen. Het referendum heeft iets losgemaakt. “Ik heb
nooit zo’n intense participatie meegemaakt aan politieke debatten van
hoog niveau. Er waren tal van politieke festivals, culturele
evenementen en debatten. Soms gebeurde dat zelfs spontaan. Op George
Square, het centrale plein in Glasgow, was het de afgelopen weken elke
avond feest. Het is moeilijk om vandaag al te zeggen wat er met die
energie gaat gebeuren.”

Hoe komt het dat een
referendum zoiets kon losmaken? “Het gaat over andere antwoorden
vinden op de economische crisis. Over hoe je de welvaartstaat kan
wapenen tegen het neoliberalisme. Dat heeft zoveel nieuwe ideeën
opgeleverd. Vanuit linkse hoek in de rest van het Verenigd Koninkrijk
hoor je nu dat alle linkse krachten in het hele land de handen in
elkaar moeten slaan. Samen voor een sociale agenda zonder
nationalisme. Maar dat zal tijd kosten want daar heb je nog niets
zo’n sterke beweging.”

“Misschien kan het
referendum voor een schokeffect zorgen in heel het land. Want ook al
heeft ja verloren, het establishment is toch in zijn blootje gezet
geweest. Ze wisten echt niet hoe ze moesten reageren en hadden geen
duidelijke voorstellen. De politieke elite was totaal verbaasd over
wat er gebeurde in Schotland. Tienduizenden mensen gingen voor het
eerst stemmen. De opkomst bedroeg 85 procent. In de armste wijken
buiten Glasgow ging meer dan 80 procent stemmen terwijl dat bij de
gewone verkiezingen amper 20 procent is.”

Kan die beweging
kringen veroorzaken die tot buiten het Verenigd Koninkrijk deinen?
“De Schotse ja-beweging is in de fout gegaan door te weinig
bondgenoten te zoeken in Europa. Ze hadden meer moeite moeten doen om
uit te leggen dat het Britse politieke systeem geblokkeerd zit. De
Schotten stemmen centrumlinks, maar krijgen een rechts beleid. Met
tien procent van de bevolking die ze uitmaken in het Verenigd
Koninkrijk kunnen ze nooit hun stempel drukken. Het beleid is ook
heel hard gericht op Londen en het welzijn van de financiële sector.
Onder de huidige premier Cameron werd dat alleen maar duidelijker.”

Cameron en ook Brown beloofden heel snel meer bevoegdheden voor het Schotse parlement. Devolution heet dat proces. “Het is helemaal niet duidelijk wat er van die beloftes zal komen. Een aantal parlementsleden van Ukip en de conservatieven hebben al laten verstaan dat ze elke poging tot verdere devolutie zullen tegenhouden. Bovendien zal er niets gebeuren voor de verkiezingen van 2015. Er is ook spanning tussen de Tories en Labour over de kwestie van een Engels deelparlement. We staan ongetwijfeld voor lange en gecompliceerde onderhandelingen in
Westminster en, weer eens, slechts een minderheid van Schotse MP’s die
daar invloed kunnen op uitoefenen.”

In Groot-Brittannië
heerst wellicht nog meer dan in de rest van Europa de apolitiek. “Je
hebt hier in 2003 wel nog een grote beweging gehad tegen de oorlog in
Irak, maar over het algemeen geldt dat steeds minder mensen actief zijn
binnen politieke partijen of sociale bewegingen. Het gevoel leeft dat
er toch niets aan te doen is. Veel mensen moeten niets hebben van de
besparingen maar denken dat er toch niets aan te doen is. We hebben
nu eenmaal te maken met krachten die veel sterker zijn dan ons. In
Schotland heeft het referendum die apolitieke sfeer doorbroken.”

take down
the paywall
steun ons nu!