Beste Michaël Borremans,

Het moet ons van het hart: we zijn  ontgoocheld in de uitleg die je gaf om je overzichtstentoonstelling toch naar Tel Aviv te laten verhuizen. ‘Ik geloof niet in niets doen en vijandigheid’, zo zeg je het in De Morgen.

Wij geloven ook niet in niets doen en in vijandigheid. Wij geloven in de kracht van mensen. We hebben dat op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza zelf kunnen meemaken. Wij zijn in Palestina gaan spelen, dansen, workshops geven, luisteren.

Lieve ging als één van de ‘Checkpointsingers’ bij dageraad de Palestijnse arbeiders een hart onder de riem steken tijdens de dagelijkse vernedering in die eindeloze checkpoint van Bethlehem. Ze speelde mee met de leerlingen van de muziekschool in Ramallah, ze danste met de jongeren van het vluchtelingenkamp Aïda, ze zong met de kinderen van het Bedoeïnendorp  Um Al Hieran, een dorp dat intussen bijna helemaal weggevaagd is.

Marijke maakte repetities mee in de theaterschool in Ramallah, ze sprak met de jonge acteurs van het Freedom Theatre in Jenin. Kristien luisterde naar de zovele grassroots-militanten die op een geweldloze manier proberen weerstand te bieden aan de bezetting. Niets doen en vijandigheid zijn inderdaad geen optie.

Jij wil dus je expo naar Tel Aviv sturen en je zegt dat dit een humane daad zou zijn, een vredesmissie. Daarmee overschat je misschien wel het kritische gehalte van je werk en onderschat je de ernst van de situatie en de impact van deze beslissing. Maak je op deze wijze niet een enorme inschattingsfout? 

Een chique tentoonstelling in een prestigieus museum dat nauw verbonden is met de Israëlische overheid houdt vooral de leugen in stand dat dit een veilig, democratisch en gewoon land zou zijn.

In de begeleidende catalogus van de expo As sweet as it gets… zien wij geen politiek statement. De beeldende kracht van je werk zit in het stilistische spel met de geschiedenis van de schilderkunst, waarin een oude beeldtaal voortdurend wordt doorkruist met een filmisch surrealisme, eigen aan de beeldwereld van de hedendaagse toeschouwer die opgevoed is door cinema. 

Knap? Ja. Een politiek statement? Angel, een portret van mode-diva Knuts met een zwart masker? Wat leren je werken ons dan over het zionisme als reactionaire ‘bloed zonder bodem’-ideologie, zoals Slavoj Žižek het ooit omschreef? Of over het morele failliet van een gemeenschap die VN-scholen vol vluchtelingen bombardeert, hele wijken met de modernste raketten platgooit en Palestijnse vrouwen, bejaarden en kinderen terroriseert en vermoordt? Beste Michaël Borremans, je uit je bezorgdheid om de onderdrukking van het Palestijnse volk. Je keurt de misdaden af die Israël nu aan de lopende band tegen de menselijkheid pleegt. Toch vind je exposeren in Tel Aviv een goede, zelfs nobele zaak.

Het is wellicht onbedoeld, maar daarmee breng je de internationale campagne BDS in diskrediet. Zo’n tien jaar geleden is deze campagne opgestart op voorstel van 170 Palestijnse verenigingen, culturele instellingen, ngo’s…Boycot van goederen en  culturele, academische en sportieve boycot. Desinvestering, niet investeren in de Israëlische economie. En sancties, zolang Israël de internationale wetgeving blijft negeren

Zo nieuw is dat niet. De initiatiefnemers baseerden zich op de anti-apartheidscampagne tegen Zuid-Afrika. De parallellen zijn er: discriminatie, segregatie,  het stelen van grond,  systematische terreur tegen een bevolkingsgroep…

Zuid-Afrikaanse artiesten steunen al jaren de boycotactie. Ze verenigden zich in South African Artists against apartheid : “As artists of conscience we say no to apartheid – anywhere. We respond to the call for international solidarity and undertake not to avail any invitation to perform or exhibit in Israel. Nor will we accept funding from institutions linked to the government of Israel. As South Africans we benefited from such a position of conscience. For example, members of the British Musicians’ Union, pledged not to perform in South Africa as long as apartheid was in effect. Numerous organizations and artists in film, television, theatre and other arts fell in line against the South African regime and contributed to the denormalisation of South African apartheid which eventually led to that regime’s demise.”

Deze expo in Tel Aviv toch laten plaatsvinden, als ‘cultureel ambassadeur’ van onze gemeenschap, zoals sommige cultuurpolitici het toch zo graag willen, op aandringen van een gerespecteerd kunstenaar die ook al eens de Vlaamse Cultuurprijs kreeg, is een persoonlijk statement met implicaties voor de hele Belgische gemeenschap

Misschien heb je er geen weet van, maar het is belangrijk eraan te herinneren dat in België al in 2009 een boycotactie is opgestart tegen de bezetting, met steun van cultuurmakers als  Alain Platel, Ramsey Nasr, Jonas Geirnaert, Dirk Tuypens, Chokri Ben Chikha, Charles Ducal, Anne Provoost,  Anne Teresa De Keersmaeker, David Van Reybrouck,  Jan Goossens, Stefan Hertmans en vele anderen.

Reeds in 2001 schrapte Anne Teresa de Keersmaeker (Rosas) een optreden in Israël, waarna dreigementen van de Belgische ambassadeur in Israël volgden. Ze zou een politieke rel tussen België en Israël riskeren. Toch had ze de moed. In 2012 kreeg ze overigens de Cultuurprijs.

Vandaag loopt de recente petitie van Rachida Aziz. Zowat onze hele cultuurscène tekende al mee. Deze week nog hebben gezelschappen in Theater aan Zee aan het publiek getoond dat zij de grove schendingen van het humanitair recht  en de blokkade van Gaza niet pikken. 

Al deze mensen moeten nu allemaal met lede ogen aanzien hoe hun engagement genegeerd wordt.

Het dispuut over deze reizende tentoonstelling legt nog iets anders bloot. Als het op het exposeren van zijn werk aankomt, doet het er blijkbaar nog weinig toe wat een beeldend topkunstenaar denkt of zegt. De inspraak is zo marginaal geworden dat een principiële keuze op zich al een daad van verzet zou zijn, ongeacht de inhoud van het werk

Financiële afwegingen geven de doorslag. Verzamelaars en verzekeraars beslissen over de aangekochte eigendommen. Bozar, toch een publieke instelling was in de media heel duidelijk: ze rekent stellig op de overnamesom. Heeft deze recordtentoonstelling nog te weinig winst opgebracht? Art became business.

Mocht jij je alsnog willen terugtrekken, is dat contractbreuk. Een blaam die toekomstige dure expo’s in het gedrang brengt. Of kan een tentoonstelling die toch plaatsvindt in oorlogsgebied, in het land van de onderdrukker, juist geen blaam zijn op de carrière van een kunstenaar en diens netwerk?  Wat zou jouw galeriehouder Zeno X  daarvan vinden? Beste Michaël Borremans,

Jouw werken hebben ons geraakt. Je staat bekend als een heel genereuze man die los van al het celebrity-gedoe echt bezorgd in het leven staat, die aandacht voor de kwetsbaarheid en dat conflict menen wij ook te ontwaren in je werk. Net daarom willen we je vragen: geef een duidelijk signaal en ga niet naar Israël!

Lieve Franssen, dirigente Checkpointsingers (Brussels Brecht-Eislerkoor)

Marijke Pinoy, actrice

Kristien Hemmerechts, schrijfster