Het Internationaal Strafhof (ICC), gevestigd in Den Haag (foto), heeft moeite volwassen te worden als effectief rechtsorgaan. Het
Statuut van Rome, het oprichtingsverdrag van het ICC, geeft het hof
het mandaat individuen te vervolgen die zich schuldig hebben gemaakt
aan genocide, misdaden tegen de menselijkheid of oorlogsmisdaden. Het
statuut werd in 1998 aangenomen en trad in 2002 in werking.
Hoewel
122 landen het statuut hebben geratificeerd of aanvaard, vallen de
grootste landen in de wereld buiten de jurisdictie van het Strafhof.
“Het ICC kan zich niet uitspreken over de helft van de bewoners
van de aarde, maar het kan dat wel over de inwoners van bijna twee
derde van de lidstaten van de VN. Dat zijn meer dan 3 miljard
mensen”, zegt William Pace, voorzitter van de Coalitie voor een
Internationaal Strafhof (CICC).
Veto’s
Richard
Dicker, directeur van het internationale rechtsprogramma van
mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, zegt dat er sprake is
van een onevenwichtige verdeling. De belangrijkste belemmering voor
de impact van het ICC is het feit dat de VS, Rusland en China er niet
aan meedoen en tevens de werking van het hof verhinderen met veto’s
in de VN-Veiligheidsraad.
Rechtzaken
kunnen voor het ICC gebracht worden door de hoofdaanklager, door
landen zelf of door een verwijzing door de VN-Veiligheidsraad. Het
hof functioneert onafhankelijk van de VN, maar als een zaak verwezen
is door de VN-Veiligheidsraad, kan politiek snel een rol gaan spelen.
“De
VS, Rusland en China blijven buiten het bereik van het ICC en
beschermen zo zichzelf, en met hun veto’s in de Veiligheidsraad
bevriende landen, tegen het afleggen van verantwoording wanneer hun
eigen nationale rechtbanken het laten afweten”, zegt Dicker.
Kruistocht
Zonder
de Amerikaanse ratificering van het Statuut van Rome is het moeilijk
voor het ICC om wereldwijd legitimiteit te verwerven. Dicker zegt dat
de houding van de VS sinds begin 2000 iets is bijgedraaid. “Destijds
hield de regering van president George W. Bush een kruistocht tegen
het Strafhof.”
In
de laatste jaren van zijn presidentschap, toonde Bush zich iets
flexibeler ten opzichte van het Strafhof. Barack Obama heeft de
samenwerking van de Amerikaanse regering met het ICC enigszins
verbeterd. Amerikaanse diplomatieke steun blijft echter uitsluitend
beperkt tot die “situaties waarin de positie van het hof en de
Amerikaanse buitenlandse belangen samenvallen.”
Afrikaanse
kritiek
Bij
de eerste onderzoeken en vervolgingen kreeg het ICC te kampen met
aanzienlijke weerstand van de Afrikaanse Unie (AU). Alle acht landen
waar momenteel onderzoek plaatsvindt, zijn Afrikaans. Dat leidde tot
beschuldigingen dat het ICC vooringenomen is en vooral Afrika in het
vizier heeft.
Zaken
in Oeganda, de Democratische Republiek Congo (DRC), de
Centraal-Afrikaanse Republiek en Mali werden door de landen zelf
aangedragen. Die in Soedan en Libië werden verwezen door de
VN-Veiligheidsraad en de zaken in Kenia en Ivoorkust komen van de
hoofdaanklager zelf. “De politiek in Kenia en Soedan leidt tot
escalatie van de spanningen tussen de ICC en de Afrikaanse Unie”,
zegt Stephen Lamony, adviseur van het CICC.
Aanklachten
in 2009 en 2011 tegen de president van Soedan, Omar al-Bashir en
Uhuru Kenyatta – die later werd gekozen tot president van Kenia –
lokte eveneens kritiek uit van de AU. Het ICC is voor hen een
werktuig zijn van het westerse imperialisme. “Waarom richt een
rechtbank in Europa zich op Afrikaanse leiders”, vragen critici
zich af, “en negeren ze wreedheden in Syrië, Gaza of
Noord-Korea?”
