Is het 1) de rol van de media? Langs de ene kant gingen de debatten dit keer, meer dan de afgelopen jaren het geval was, opnieuw over de inhoud.

De mogelijkheden voor burgers om zich te informeren zijn, via fact checkers en berichtgeving op sociale media, ook groter geworden dan ooit.

Langs de andere kant waren de debatten korter dan ooit. Snel heen en weer flitsende mini-polemiekjes en duels mogen dan leuk zijn voor de beperkte aandachtspanne van Generatie Y, echt veel diepgang maken ze niet mogelijk. En tegenover initiatieven als de fact checker stonden er andere, zoals de rapporten van de Auditeurs, die met onverkapte subjectiviteit een eerder bedenkelijk en tendentieus vertrekpunt waren voor discussie.

Is het 2) het verdriet van Links? De linkse partijen zwalpen sinds 26 mei al naargelang de score ergens tussen enigszins misplaatste euforie (Groen), geveinsde standvastigheid (sp.a) en dode-mussen-blijdschap om niet in zetels verzilverde stemmen (PVDA).

Het probleem blijft echter acuut en onveranderd, namelijk dat zij, in wat theoretisch gezien een voor hen gunstige crisiscontext is, enkel lijken te kunnen scoren op het anekdotische. Op kerncentrales, consumentenbelangen en overkappingen. Als dat pessimistisch klinkt: de schuld daarvoor ligt niet alleen bij hen zelf.

Zijn het 3) de afhakers? Het stijgende aantal blanco stemmen dus, maar ook het toenemende aantal mensen dat simpelweg niet komt opdagen. Volgens het VRIND-rapport 2013 is maar 1 op de 4 Vlamingen nog geïnteresseerd in politiek. Naargelang de cijfers doet zo’n 11 procent (Vlaanderen, 2010) tot 16 procent (Brussel, 2014) niet eens de moeite om naar het stemlokaal te gaan.

Tel daar blanco en ongeldig bij en je zit aan 16 tot 20 procent. Bij de Europese verkiezingen is de opkomst gestagneerd op een schamele 43 procent in 2014. Dat is 57 procent van de bevolking die niet meedoet.

Is het 4) de toon van het politieke debat? De harde, bitsige woorden die men naar mekaars hoofd slingert. Het verwijt van “leugenaar” over en weer. Ik moet u niet als mens. Zwartmakerij, bangmakerij. Is dat gewoon een deel van het politieke spel of is het probleem dat politiek gewoon te veel als spel wordt aanzien?

Een spel zonder grenzen en regels. De Wever veegt nu minzaam de spons over alle beledigingen: het was maar om te lachen, het was maar het spel. Maar ook iemand als Vande Lanotte liet zich toch tijdens de campagne ontvallen dat politiek eigenlijk maar zijn hobby is.

Ik hou u niet langer in spanning: het antwoord is 5) Geen van de bovenstaande.

De belangrijkste vaststelling van deze verkiezingen, die las ik ergens achteraan in de krant. En, verrassing, het ging over het Europese niveau. Het EU-parlement heeft er een nieuwe fractie bij: de neonazi’s. Partijen als Gouden Dagenraad (Griekenland), Jobbik (Hongarije) en NPD (Duitsland) hebben nu zetels in het Europese parlement.

Ik weet niet hoe het met u zit, maar ik denk dat we de draagwijdte daarvan maar moeilijk kunnen overschatten. Ik bedoel, onversneden neonazi’s? Serieus? Zijn we werkelijk opnieuw op dat punt aanbeland? Ben ik de enige die vindt dat dit het gehele opzet van de EU, alles waar Europa ooit voor heeft gestaan en waaraan het überhaupt haar bestaansrecht ontleent, doet wankelen?

Ja maar, zal u misschien aanvoeren: de opmars van extreem-rechts in Europa blabla…, sociaal economische toestanden blabla… populisme scoort overal blabla… Neen. Dit gaat niet over partijen met een racistisch gedachtengoed of de varianten die op dat randje balanceren.

Dit gaat niet over Eurosceptici, nationalisme of Eurocentrisme. Dit gaat over kerels met zwarte laarzen en baseballknuppels. Dit gaat over knokploegen en lynchpartijen. Daar valt niets aan te nuanceren.

Als ik iets wil weten van onze politici, dan is het wat we daaraan gaan doen. Een parlementaire vraag zal hier niet volstaan. Een bijtend opiniestuk her en der ook niet. Om Woody Allen te citeren: It’s hard to satirize a guy with shiny boots.

Gaan we verder met het navelstaren naar het kleine plaatje? Gaan we op de voorpagina’s blijven leuteren over al dan niet met N-VA? Of gaan we met alle democratische partijen samen nu eens iets doen aan de verharding van de maatschappij, in plaats van daar zelf aan bij te dragen? Gaan we achteruit leunen omdat bij ons, in onze achtertuin, het Vlaams Belang werd gedecimeerd? Moeten we niet dringend onze wereld eens vergroten?

Politiek is geen spel, geen hobby. Niet als er kerels met baseballknuppels voor de deur staan. We weten toch allemaal waar neonazi’s vandaan komen en hoe dat tegen te gaan? Programmeert Canvas nog niet genoeg documentaires over dat onderwerp? Het debat moet nu gaan over meer gelijkheid op Europees niveau.

Het moet nu gaan over een rigoureus optreden tegen discriminatie. Het moet nu gaan over het versterken van het middenveld, zodat de maatschappij weer aan mekaar gelijmd kan worden. En dat alles niet louter op niveau van de lidstaten, maar over het hele continent bekeken. Dat zijn immers de enige drie antwoorden die zinvol zijn als het over nazi’s gaat.

Ik kan alleen maar vaststellen dat de Vlaming zondag in de eerste plaats gekozen heeft voor een partij die zich net op die drie thema’s bijzonder apathisch opstelt. Meer gelijkheid, zolang je die maar individueel bevecht. Discriminatie, dat bestaat eigenlijk niet. En het middenveld, daar wordt op gespuwd of hoogstens enkel in termen van financiële efficiëntie naar gekeken. Kom me ook niet vertellen dat dit gewoon eigen is aan rechts, want je kan die drie thema’s perfect ook vanuit liberale principes belangrijk vinden.

Het contradictorische is dat uit alle enquêtes blijkt dat burgers die thema’s écht wel belangrijk vinden. Alleen trappen we in dezelfde val als die waarin ook onze politici trappen.

De discussie over linkse dan wel rechtse oplossingen om onze economie weer op sporen te zetten is belangrijk, maar stop alsjeblieft vooral met al het andere als een afgeleide van die discussie te zien. Alsof alles vanzelf wel weer in orde komt eenmaal de economie weer draait. Dat klopt niet.

We zijn op een punt aanbeland waar alles waarvoor Europa staat, opnieuw onder vuur ligt. Wie nu niet alles in de strijd wil gooien voor minder discriminatie, meer sociaal economische gelijkheid en meer middenveld, die speelt Russische roulette met onze democratie.

De Wever schreef maandagavond op Twitter: “We schrijven vanavond geschiedenis van een Vlaanderen dat rechtop loopt, een Vlaanderen dat zelfbewust zijn eigen toekomst kiest.”

De Vlaming loopt voor het eerst rechtop. Hoe ironisch. Homo Erectus Fiamminghi. Als we de zorgwekkende evolutie in Europa blijven negeren, dan zijn we inderdaad nog niet zo ver gevorderd sinds de Neanderthaler. En daar zal niets aan veranderen zolang we blijven geloven dat de economie de hele wereld is.

Misschien had Flaubert dan toch gelijk, toen hij naar aanleiding van het uitbreken van de Frans-Duitse oorlog in 1870 schreef: Wat er voor de rest ook gebeuren zal, we zullen altijd dom blijven.

En als u vindt dat ik schromelijk overdrijf, zeg me dan eens waarom de bloederige aanslag in het Joods Museum van afgelopen weekend, blijkbaar louter actualiteit is en niet een prioritair inhoudelijk thema voor de komende regeringsvorming. Of gaan we dat soort haat aanpakken met loonlastenverlaging misschien?