Op 24 januari 2014 was Petro Poroshenko een graag geziene gast op het World Economic Forum in Davos (foto World Economic Forum)
Analyse -

Nieuwe president Oekraïne is pro-westerse oligarch

Petro Poroshenko wordt de nieuwe president van Oekraïne. Zo wordt de exclusieve band met het westen bevestigd. De militaire aanpak van de protesten in het oosten verhoogt het risico op een burgeroorlog. Bovendien dreigt sociale onrust in het hele land.

dinsdag 27 mei 2014 17:03
Spread the love

Een man van het systeem

Petro Poroshenko is één van de honderd
rijkste oligarchen van Oekraïne. Hij behoort tot de groep van oligarchen die hun zakenimperia hebben uitgebouwd tijdens de wanordelijke overgang naar de onafhankelijkheid in 1990 en
de jaren erna, met steun van de politieke elite. Hij heeft reeds verklaard zijn bedrijven verder blijven te besturen terwijl hij president is.

Alle presidenten van
Oekraïne sinds de onafhankelijkheid in 1990 hadden de steun van (en
gaven steun aan) deze nieuwe klasse van supperrijken. Het enige nieuwe aan deze president is dat hij zelf een oligarch is. De symbiose van oligarchie en
politieke elite zal onder Poroshenko dus onverminderd verder worden
gezet.

Hij is een goed voorbeeld van de organische versmelting van politieke en economische elite in Oekraïne. Tot kort voor de Maidan-opstand en de
omverwerping van president Janoekovitsj kenmerkte deze oligarchie
zich ook door een voortdurend wisselende aanhorigheid bij de EU of
Rusland, naargelang de specifieke behoeften van het ogenblik.

Machtspolitiek

Poroshenko was in 1997 mede-oprichter van de
Partij van de Regio’s, de partij van afgezet president Janoekovitsj. In 2002 stapte hij over naar de partij Oekraïens Blok van
Joeshchenko, die na de Oranje Revolutie president werd van 2005 tot
2010. Poroshenko werd minister van Buitenlandse Zaken onder deze president
van begin 2009 tot eind 2010.

Hij geraakte echter in politieke onmin
met zijn president en werd vervolgens ontslagen op
beschuldiging van ‘corruptie’, samen met eerste minister Joelia
Tymoshenko – de klassieke manier in Oekraïne om politieke
afrekeningen te regelen. Daarop ging hij als parlementair een
‘onafhankelijke’ koers varen.

Bij de volgende presidentsverkiezingen
koos hij terug de kant van zijn oude bondgenoot Janoekovitsj. Na diens
verkiezing tot president werd Poroshenko in 2012 minister van Handel en Ontwikkeling in
diens regering. Net als Janoekovitsj zelf stond hij toen op zeer goede voet met de EU. President Janoekovitsj liet hem tevens op post als
voorzitter van de raad van bestuur van de Nationale Bank, al was
hij daar nog benoemd door voorganger en aartsrivaal president Joeshchenko.

Oligarchie

Net als al zijn voorgangers is Poroshenko met de steun van de oligarchie (of minstens grote
delen ervan) verkozen. Zijn voorganger Janoekovitsj werd afgezet omdat hij
te veel voor zichzelf, zijn families en cronies achterover sloeg, wat
de oligarchie – die hem aan de macht had gebracht – niet in dank
afnam.

Poroshenko is dus een verwittigd man. Hij heeft in ieder geval
de openlijke steun van Dmitry Firtash, één van de rijkste Oekraïense
oligarchen. Die hoopt zo een uitwijzing naar de VS te voorkomen, op
beschuldiging van corruptie.

IMF

De nieuwe president zal een hard neoliberaal
beleid voeren op maat van de vereisten van het IMF. Wat deze instelling
wil, is al duidelijk sinds 2010. Toen besprak het IMF met de regering onder meer de verhoging van
de pensioenleeftijd, verlaging van de pensioenen, afschaffing van de brugpensioenen (veel gebruikt voor mijnwerkers en andere zware
beroepen), verhoging van de gasprijs met 50 procent, elektriciteit
met 40 procent, verhoging van de prijs van het openbaar vervoer,
afschaffing van de voedselsubsidies in afgelegen gebieden, verkoop van alle
openbare landbouwgronden in het westen en verdere privatisering van de
koolmijnen.

Poroshenko heeft geen campagne gevoerd
over deze punten, maar alles gezet op zijn imago van cleane zakenman,
die de corruptie zal aanpakken. Corruptie is inderdaad een enorm
probleem in dit land, waar zowat alles van een rijbewijs over een
bouwvergunning tot medische verzorging niet te verkrijgen zijn zonder dat er geld onder
tafel passeert. De grootschalige economische corruptie van de oligarchie blijft
ook bij deze man buiten schot.

Heterogeen verzet

Poroshenko staat internationaal
volledig aan de westerse kant. Hij
heeft reeds verklaard keihard komaf te willen maken met het verzet in
het oosten. Daarmee maakt hij het risico op een burgeroorlog groter. Ook al is de aanhang van de pro-Russische Oekraïense
nationalistische milities in het oosten gering, zij hebben wel de leiding van het
gewapend verzet.

Dat verzet in het oosten is volgens
socioloog Volodymyr Ishchenko
van het Centre for Society Research in
Kiev veel heterogener dan in de westerse media wordt
voorgesteld. Naast de pro-Russische nationalisten zijn er heel
wat milities die ijveren voor meer autonomie binnen Oekraïne. Er
zitten ook strekkingen bij die zich vooral tegen de besparingen en de
privatiseringen verzetten. Deze twee laatste strekkingen zijn veel
representatiever voor de bevolking in het oosten. Nog meer repressie en bloedbaden, zoals in Odessa, zal de bevolking in het oosten aanzetten tot het innemen van een meer
pro-Russische positie.

Poroshenko heeft verklaard dat alle Oekraïners hun ‘eigen’ taal zouden mogen gebruiken in hun
relaties met de overheid. Dat is echter nog niet hetzelfde als het Russisch
terug erkennen als officiële taal. Hij wil ook de relaties met
Rusland verbeteren. Russisch president Poetin heeft reeds voor de verkiezingen van 25 mei verklaard het
resultaat te zullen erkennen.

Sociale protesten

Er dreigt volgens socioloog Volodymyr
Ishchenko nog een ander gevaar. Zijn harde sociale besparingen
zouden wel eens tot nieuwe sociale protesten kunnen leiden in het
westen.  

De extreem rechtse groeperingen in het westen hebben met de pro-Russische separatisten gemeen dat ze slechts een klein deel van de bevolking vertegenwoordigen – opiniepeilingen geven hun tussen 3 à 8 procent electorale achterban (naargelang de regio). Ze zijn echter zeer goed en strak georganiseerd, wat onder meer bleek uit de manier waarop ze de Maidan-protesten in het westen wisten naar hun hand te zetten. Ze zullen niet aarzelen om eventuele nieuwe sociale opstanden te manipuleren. Er wacht president Poroshenko een onzekere toekomst. 

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!