Als prostituee je brood verdienen,
het houdt risico’s in. Prostituees zijn in tachtig procent van de gevallen
door een gewiekste mensenhandelaar naar een raam gelokt en lopen
twaalf keer meer kans om te overlijden tijdens hun werk. Van de
sekswerkers wordt vijfenzestig procent al eens door een pooier verkracht, en
heeft negentig procent kans op post-traumatisch stresssyndroom. Geen wonder dat negen op de tien sekswerkers onmiddellijk
zouden stoppen. Als ze die kans tenminste hadden.

Verontrust
door die cijfers zette het Europees Parlement op woensdag 26
februari het licht op groen voor een strengere aanpak van
prostitutie. In een resolutie
roept de EU de lidstaten onder andere op om mensenhandel
strenger aan te pakken en om de klanten van sekswerkers te
bestraffen.

Dat
zogeheten ‘Scandinavische model’ is in Zweden, IJsland en Noorwegen
al jaren in voege. In Frankrijk werd een soortgelijke maatregel
onlangs goedgekeurd door de kamer. In ons land reageerden
belangenorganisaties
en beleidsmakers ontstemd, Antwerps schepen van sociale zaken Liesbet
Homans
op kop. Europa houdt geen enkele rekening met prostituees die uit
vrije wil in het vak zijn gestapt, klinkt het.

Het
huidige Belgische juridisch systeem staat dan ook een andere aanpak
voor : mensensmokkel, mensenhandel en de uitbuiting van anderen
zijn illegaal, maar prostitutie is op zich geen overtreding voor de
prostituee en ook niet voor de klant.

De
meeste Belgische Europarlementariërs zijn voorstander van dat
gedoogbeleid. Enkel onze Christendemocratische
fractie
in het Europees parlement, stemde unaniem voor de resolutie. Ook de
bevoegde minister, Joëlle Milquet (CDH), kan zich in de resolutie
vinden. ‘De minister volgt de resolutie inderdaad in grote lijnen.
Haar kabinet heeft vorig jaar trouwens nog een internationale
conferentie over prostitutie en mensenhandel georganiseerd,’ zegt
haar woordvoerder Ingrid Van Daele. Toen pleitte de minister voor een
strengere aanpak van prostitutie en haalde ze het voorbeeld van
Engeland aan, waar de klant wordt geresponsabiliseerd. Maar
in de verklaringen
van minister Milquet, noch in het omvangrijke rapport
dat aan de basis lag voor de resolutie, komen de sekswerkers zelf aan
het woord. Daarom trok DeWereldMorgen naar het Antwerpse
Schipperskwartier.

Nine to five achter
het raam

‘Europa
mag in Antwerpen komen kijken,’ zei schepen van sociale zaken Liesbet
Homans in een opiniestuk dat zich kantte tegen de resolutie. En inderdaad, de paar
Antwerpse straten waar de raamprostitutie gedoogd
wordt, liggen er op een doordeweekse namiddag opvallend netjes bij.
Een politiewagen rijdt rondjes in een gezapig tempo, de agenten slaan
af en toe een praatje met een prostituee. Toch is de sfeer
beklemmend. Iedereen is daar met een welbepaald doel, de haastige
voorbijgangers ontwijken elkaars blikken. De meisjes glimlachen
vriendelijk, wuiven af en toe naar voorbijgangers, al zijn sommigen
ook permanent vastgekleefd aan hun smartphone.

Michèle staat voor haar raam te roken, in een korte
zwarte jurk en lange zwarte laarzen. Ze wijst naar de straat. ‘Dat
zijn nu de vaste wandelaars, zie. Ik zie elke dag dezelfde mensen
voorbijkomen. Ze komen kijken of wij er nog zitten.’

Ze wenkt ons binnen in haar kleine kamertje, modern
ingericht en comfortabel. ‘Ga maar op het bed zitten, dat praat
makkelijker.’ Tijdens het gesprek steekt ze de ene sigaret na de andere
op. ‘Kijk, metalen asbakken. Dat is verplicht, door de
uitbaters en door de stad. Tegen het brandgevaar.’

Michèle wil maar al te graag over de resolutie praten.
‘Pure broodroof is het! Mijn klanten bestraffen. Ik doe dit werk uit
vrije wil, om mijn gezin te onderhouden. Ik heb kinderen en mijn man
heeft gezondheidsproblemen.’

‘Waarom ik met dit werk begonnen ben? Ik werkte eerst in
een rendez-vous-plek, ik nam de telefoons op en stelde de meisjes
voor aan de klanten. Mijn toenmalige vriend was nogal achterdochtig,
hij verweet me altijd dat ik soms ook voor hoer speelde. Daar was
niets van waar!’

Tot ze haar vriend met haar beste vriendin in bed
betrapte. Toen knapte er iets. ‘Ik dacht: je verwijt me al zolang dat
ik een hoer ben, wel nu ga ik het echt doen. Ik wist een beetje hoe
de zaken in elkaar zitten, dat maakte het makkelijker om die stap te
zetten. Toch ben je er niet goed van, die eerste keer. Nu ben ik het
gewoon, ik zit al zo lang in het vak.’

Elf jaar al werkt Michèle in het schipperskwartier,
elke weekdag. Nine to five, achter een raam in een gloednieuw gebouw
dat wordt verhuurd door particulieren. ‘Ik zit hier graag. Alles is
proper en ruim. En er is een klusjesman die voor alles zorgt.’

Ze zou het niet anders willen, zegt ze. Ook daarom vindt
ze de klant bestraffen een slecht idee. ‘Ik wil de klant kunnen zien,
inschatten of het veilig is. Hier achter mijn raam heb ik direct
contact met de mensen. Ik wil geen afspraken maken via het internet
en dan iemand thuis ontvangen die ik nog nooit heb gezien. Trouwens,
mijn kinderen weten niet wat ik doe. Niet dat ik me schaam, maar ik
ga dat nu niet vertellen. Ze zijn volop in de puberteit en ik ben
bang dat ze het tegen mij zouden gebruiken. Mijn man weet het wel.’

De laatste jaren is het werk er sowieso al niet
makkelijker op geworden, vindt ze. Klanten hebben steeds vreemdere
eisen. ‘SM is al lang in trek, en dat doe ik ook. Maar de fantasieën
van de klanten worden steeds extremer. Dat komt ook door het
internet, denk ik. Ik heb klanten, die willen behandeld worden als
een volwassen baby. Dan moet ik hen een pamper aandoen, en talkpoeder
op hun poep strooien. Moeilijk om dan niet in de lach te schieten,
hoor. O, en poep- en plasseks, daar wordt ook vaak om gevraagd. Maar
dat doe ik niet. Iedereen moet zijn eigen keuze maken, maar ik trek
de grens bij anaal.’

Concurrentie uit het Oosten

Dan is er nog de concurrentie van de meisjes uit het
voormalige Oostblok. ‘Veel contact heb ik niet met hen, ze werken
vooral ‘s nachts. Die meisjes zitten vaak vast in een circuit van
mensenhandel. En ze werken onder de prijs, want in hun land is
twintig euro veel meer waard dan hier. Daarom gaan ze ook in op
extreme eisen, voor weinig geld. Ik kan die meisjes zelf niet echt
iets kwalijk nemen, want ze zitten meestal vast aan een pooier. Maar
toch, het maakt het er niet makkelijker op.’

Zeker niet in tijden van economische crisis. ‘Ja, dan
letten de klanten daar op: waar krijg ik het meeste voor het minste
geld. Maar die Oost-Europese meisjes maken de business kapot voor
mensen die op een serieuze manier hun boterham willen verdienen. Je
hoort het hier vaak zeggen: Europa heeft ons niet veel goeds gedaan.’

Sommige klanten komen Michèle vragen of ze het niet wil
doen voor twintig euro. ‘Je zit toch niets te doen, en hiernaast kost
het ook maar zoveel, zeggen ze dan. Maar dat doe ik niet, ik ga nog
liever zonder geld naar huis, dan onder de prijs te gaan. Hoe moet ik
mijn kamer dan betalen? Die kost zeventig euro per dag. Nee, ik
verlaag mijn prijs niet: vijftig euro, niet meer en niet
minder.’

‘Zonder condoom, daar vragen er ook veel naar. Niet
moeilijk, want je kan dat overal krijgen.’ Ze neemt er Het Laatste
Nieuws bij, en bladert driftig door de zoekertjes. ‘Zie! Pagina’s
vol seksadvertenties: PZC, pijpen zonder condoom, het staat
er vol van. En op het internet is het nog erger!’ Ook dat doet
Michèle nooit. ‘Ik heb geen zin om iets op te lopen. Niet alleen
hiv, maar chlamydia bijvoorbeeld, dat is ook gevaarlijk!

Kijk, daar in mijn badkamer heb ik een poster gehangen.’
Een grote poster met alle informatie over verschillende soa’s, om de
klant te waarschuwen. Chlamydia kan leiden tot onvruchtbaarheid en
bekkenontsteking, staat er in grote, rode letters.

‘Van m’n klanten moeten ze afblijven’

Ondanks de moeilijke omstandigheden, zit Michèle nooit
zonder werk. ‘Omdat ik al lang in het vak zit, heb ik mijn vaste
klanten. Veel weduwnaars zijn dat, of oudere mannen die hun vrouw
niets durven vragen. En mannen die nog bij hun moeder wonen en te
verlegen zijn om vrouwen te versieren. Sommigen beschouwen mij een
beetje als een lief, ze brengen soms cadeautjes mee voor mij. Ik kijk
ook niet voortdurend op de klok, geef mijn klanten de tijd, stel ze
op hun gemak. Je bent met mensen bezig, niet met robots.’

‘Zij zijn natuurlijk ook bang voor die resolutie. Er
zijn er een paar die tegen mij zeggen, dat ze me dan meer gaan
betalen om bij hen thuis langs te komen. Of sommigen zeggen dat ze
alle boetes willen betalen. Maar dat zijn de mensen die het zich
financieel kunnen permitteren.’

We worden onderbroken door geklop op het raam. Geen
klant, maar Marijke. Een Nederlandse van een stuk in de vijftig,
extreem hooggehakt en kortgerokt. Ze komt haar lunch halen, een
slaatje dat ze bij Michèle in de koelkast had gestoken. ‘Ja, die
wet! Vreselijk is het. Ik doe dit werk al jaren, uit vrije wil. Van
m’n klanten moeten ze afblijven!’

De politiek kan zich beter met andere zaken bezighouden,
vindt ze. ‘Dat ze ervoor zorgen dat het hier allemaal goed geregeld
is. Geen criminaliteit meer in de buurt. Ik ben er ook erg voor om
meisjes pas vanaf 21 jaar te laten werken. Meisjes van achttien zijn
gewoon nog niet rijp genoeg. En als ze er nog erg jong uitzien,
trekken ze ook nog eens pedofiele types aan.’

Marijke merkt nu al de gevolgen van de veranderende
wetgeving in Frankrijk. ‘In het weekend komen er veel Noord-Fransen.
Die komen hier wat rel schoppen en dat zorgt natuurlijk voor
overlast.’

Over de samenwerking met de politie en het stadsbestuur
zijn beide dames wel tevreden. ‘Ze zijn niet tegen ons, ze beseffen
ook wel dat prostitutie niet uit te roeien is. En ze verdienen ook
wat aan ons, hoor. De raamtaksen zijn hier erg hoog.’

Marijke wil nog iets kwijt, voor ze op haar hakken terug
naar haar eigen raam waggelt. ‘We hebben misschien een abnormale job, maar leiden
verder een normaal leven. Veel dames doen dit werk gewoon om hun
kinderen een betere toekomst te geven.’

Prostitutie en armoede

Michèle en Marijke hebben geen pooier en zijn naar
eigen zeggen uit vrije wil sekswerker geworden. Dat is voor het
grootste deel van de prostituees anders. Hoe kijken die meisjes tegen
de resolutie aan? Michèle had ons gewaarschuwd: ‘Oei, ja, die gaan
niets willen zeggen. Ze worden in de gaten gehouden door de
loopjongens van hun pooier. Als hun tijd niets opbrengt, krijgen ze
onder hun voeten.’

Het is inderdaad moeilijk om die meisjes aan de praat te
krijgen. Telkens worden we afgewimpeld, in bitse, korte zinnen: ‘Go
to another girl’, ‘My boss will be angry’, ‘No talking, only sex’.

Alleen Anna wil wel even praten. Vier jaar geleden
reisde ze van de Dominicaanse Republiek, recht naar het
Schipperskwartier. ‘Het valt hier wel mee. De klanten zijn meestal
vriendelijk.’ Of ze van de resolutie heeft gehoord? ‘Ja, zoals in
Frankrijk. Ik hoop dat het hier blijft zoals het is. Anders moet ik
op straat. Dat is gevaarlijk, en veel te koud. Je bent toch niet aan
het filmen?’ Vraagt ze en klapt haar raam dicht.

Om de prostituees die in het vak
gedwongen zijn toch een stem te geven, praten we met Patsy Sörensen,
directeur van Payoke,
centrum voor slachtofferhulp bij mensenhandel.

‘Die
resolutie is echt geen goede zaak. De prostituees worden in dat
document neergezet als arme slachtoffers. Dat is makkelijk, want die
meisjes zijn natuurlijk vaak niet mondig of worden niet
gehoord….
Het idee om klanten te bestraffen is onrealistisch, hypocriet en
naïef.’

Nochtans
lijkt zo’n strenge aanpak in Zweden
wel te werken. Daar is het al sinds 1999 verboden om seks te kopen.
Sinds dat jaar is het aantal straatprostituees met de helft
verminderd, de smokkel verloopt in de richting van andere landen en
het fenomeen van internetprostitutie is minder groot dan in de
buurlanden.

Al
zijn er evengoed onderzoeken
die dat goednieuwsverhaal tegenspreken: veel van de prostitutie
gaat ondergronds
en sukkelt daardoor uit de statistieken.

‘De situatie in Zweden is echt anders dan hier. De
meeste meisjes daar komen bijvoorbeeld uit de Baltische staten. Bij
ons zijn er veel meer Oost-Europese en Afrikaanse meisjes,
vaak het slachtoffer van mensenhandelaars.’ Een Zweeds
model kan je niet zomaar implementeren in alle landen; elk land heeft
zijn eigenheid en heeft een eigen aanpak nodig,’ volgens Patsy
Sörensen.

Payoke
vreest dat het voor prostituees nog gevaarlijker werken wordt, als de
klant wordt beboet. ‘Door zo’n voorstel worden prostituees
gecriminaliseerd. Veel klanten zullen ook afgeschrikt zijn, waardoor
alleen de meest roekeloze blijven komen.’ zegt Patsy. Haar vermoeden
wordt bevestigd door een recent persbericht
van Strass, de Franse vakvereniging voor sekswerkers. Sinds de wet op
het bestraffen van klanten, is het geweld tegen prostituees alleen
maar toegenomen, stelt de beweging.

‘Bovendien,’ vindt Patsy, ‘als de klanten wegblijven,
kunnen de prostituees hun schulden aan de pooiers en de
mensenhandelaars niet meer afbetalen, waardoor ze nog dieper in de
armoede wegzakken.’

Dat
de resolutie ook zegt dat de lidstaten beter moeten samenwerken in de
strijd tegen mensenhandel, stelt haar niet gerust.
‘Ja, dat zegt Europa al jaren, maar in de praktijk merken we dat er
niet veel structureel geld wordt vrijgemaakt. Payoke is
bijvoorbeeld nog niet volledig gesubsidieerd.’

Wat zou dan wel degelijk beleid zijn? ‘Niet de klant
bestraffen, in ieder geval, dat is veel te makkelijk. De overheid moet
zich focussen op de criminelen en de pooiers die de meisjes
uitbuiten, zodat ze het geld dat ze verdienen ook zelf kunnen
houden.’

‘Het is ook erg belangrijk om de exit uit de prostitutie
makkelijker te maken. Zorgen voor goede opvang, conflictbemiddeling,
scholing, … Maar dat is structureel werk, dat gaat langzaam en kost
veel geld.’

‘Trouwens,’ voegt Patsy er nog aan toe. ‘die resolutie
gaat helemaal voorbij aan de kern van de zaak. Prostitutie is
onlosmakelijk verbonden met armoede. Mensen die arm zijn, proberen
te overleven. Soms is het verkopen van hun lichaam hun enige middel
om geld te verdienen.’

‘Zolang er armoede is, zal er dus prostitutie
zijn. Wij pleiten er voor om een heel ander soort debat te voeren.
Een debat dat gaat over armoedebestrijding, over de grenzen heen en
in alle lagen van de maatschappij. Dan geef je de vele sekswerkers
die eigenlijk willen stoppen, een eerlijke kans.’