(foto: Toon Lambrechts)
Reportage - Toon Lambrechts

Wat met Koerdistan na de verkiezingen?

Toon Lambrechts was als waarnemer aanwezig bij de lokale verkiezingen in Turkije. Hieronder leest u zijn verslag.

maandag 14 april 2014 14:54
Spread the love

Lokale verkiezingen halen zelden het nieuws buiten de grenzen. Maar dit is Turkije, waar een gemeenteraadsverkiezing zeker tien levens eist. De ontwikkelingen van de laatste maanden hebben van de verkiezingen een belangrijke test gemaakt. Ze maken duidelijk wie nu waar staat in de Turkse politiek. Ook voor de Koerden is de uitkomst bepalend voor
het al dan niet voortzetten van het vredesproces. 

Vier maanden geleden had niemand kunnen
voorspellen dat de lokale verkiezingen van 30 maart 2014 zo spannend
zouden worden. Maar op 17 december 2013 werd er een geluidsfragment gelekt
dat het begin zou worden van een ongezien corruptieschandaal. De Turkse bevolking is wel wat gewend als het gaat om corrupte politici,
maar dit keer waren er heel wat belangrijke figuren in de regering
Erdogan betrokken. Onder andere de minister van leefmilieu en enkele
zonen van andere ministers bleken niet zuiver op de graat. Sindsdien duiken er in de Turkse media
regelmatig nieuwe corruptiescandalen op. Zelfs een van de zonen van
Erdogan zou betrokken zijn bij allerlei onfrisse praktijken.

De golf van arrestaties en onthullingen in de
media kwam niet uit de lucht vallen. Erdogan ziet er een aanval in
van de Hizmet, de beweging van Fethullah Gülen. De prediker Gülen woont al sinds 1999 in vrijwillige ballingschap in de VS. Het
conflict tussen Gülen en Erdogan heeft vele vaders, maar een ervan
is de voorzichtige – volgens sommigen eerder opportunistische- opening
die Erdogan naar de Koerdische vrijheidsbeweging heeft gemaakt.

waarnemer

Om toe te zien op een eerlijk verloop, nodigde de
BDP een groep internationale waarnemers uit. De BDP, de Partij voor
Vrede en Democratie is veruit de grootste Koerdische partij en wordt
gezien als politiek verwant met de PKK. Ikzelf word ingedeeld in de
groep die richting Cermik vertrekt, een stad op ongeveer negentig
kilometer van Diyarbakir. Het is een van de twee regio’s in de
provincie die bij vorige verkiezingen voor de AKP koos, dus het belooft
spannend te worden.

De avond voor de grote dag brieft Ahmed Karaçoy,
vorige keer nog kandidaat voor de BDP, ons over de vuile trukken die
bij de vorige verkiezingen werden gebruikt. Dode mensen laten
stemmen, op voorhand ingevuld stembiljetten, intimidatie door het
leger,… erg netjes klinkt het niet. Op onze hoede zijn is de
boodschap, al verwacht hij dat de verkiezingen deze keer eerlijker
zullen verlopen. Alleen in de dorpen op het platteland rond Cermik
verwacht hij problemen.

Wapens in het stemlokaal

Als we de volgende ochtend richting Miyala, een
van de dorpen, rijden is het al prijs. Een auto die ons kruist komt
net van het dorp. Het zijn de waarnemers van de BDP, blijkbaar zijn
ze net weggestuurd uit het stemlokaal. Als we in Miyala aankomen
botsen we op een militair voertuig en een twintigtal soldaten, de
wapens in de hand. Het lijkt eerder oorlog dan verkiezingen. Ze zijn
niet echt opgetogen ons te zien, we mogen er niet door.

Na wat onvriendelijkheden lukt het toch het
stemlokaal binnen te raken. Daar treffen we nog meer militairen.
Het hoofd van het stemlokaal eist onze papieren en een van de
commissieleden maakt ons duidelijk de ‘de mensen ons hier niet
willen’. We blijven even, maar er dagen geen kiezers meer op. Dat kan
natuurlijk ook te maken hebben met de soldaten voor de deur.
Opkrassen dan maar. Meer dan rapporteren kunnen we niet.

In de volgende dorpen is de situatie duidelijk
beter en verloopt alles min of meer volgens het boekje. Wel is op
sommige plekken de Korucular aanwezig, de paramilitaire dorpswachters
die door de Turkse overheid betaald worden om tegen de PKK te
vechten. Ook in het centrum van Cermik gaat het er ordelijk aan toe.
Maar de hele dag blijven er berichten binnenlopen over onregelmatigheden elders. Stoomonderbrekingen, vechtpartijen,… Als
de eerste resultaten binnenlopen wordt het nog vreemder. Op de Turkse
zenders wint de AKP in Koerdistan, op de Koerdische zenders de BDP.
Pas de volgende dag wordt duidelijk dat de BDP het best goed gedaan
heeft, terwijl de AKP de grote winnaar is in de rest van Turkije.

En nu?

Het is te vroeg om conclusies te trekken uit de
resultaten, maar het lijkt erop dat beide partijen in het
vredesproces, de AKP en de BDP, hun positie versterkt hebben. Dat zou
goed nieuws kunnen zijn voor de Koerden. Want behalve dat de wapens
zwijgen en op een paar symbolische toegevingen blijft de situatie in
Turks Koerdistan onzeker.

De brief van Öcalan vorig jaar op Newroz, het
Koerdisch nieuwjaar, markeert het begin van het vredesproces, hoewel
er voordien ook al onderhandeld werd. Öcalan, die nog altijd gevang
zit op het eiland Imrali, riep de PKK op om hun militanten terug te
trekken uit Turkije richting Noord-Irak. Erdogan van zijn kant
richtte een commissie op van ‘wijze mannen’ met als doel de publieke
opinie te laten wennen aan het idee van onderhandelingen. Maar daarna
werd het stil.

Seydi Firat is een van de leden van het Democratic
Society Congress. De organisatie overkoepelt de politieke partijen en
sociale organisaties en functioneert als een soort Koerdisch
schaduwparlement. Ook hij vindt dat het tijd is voor duidelijkheid.
“Hoe het zit met het vredesproces? Dat is moeilijk in te schatten.
In het begin had de hoop de bovenhand. De Koerdische
vrijheidsbeweging werd bevestigd in haar rol en het leek erop dat ook
internationale organisaties zich zouden engageren in het proces. Maar
nu heest onduidelijkheid.”

“De uitkomst van het conflict tussen Gülen en
Erdogan zal zeker een belangrijke invloed hebben. Maar daar spelen
ook buitenlandse belangen. We blijven hoopvol, maar de politieke
situatie in heel Turkije is echt onvoorspelbaar momenteel. Heel het
Midden-Oosten is in beweging, zeker de gebeurtenissen in Syrië
spelen sterk. De laatste tijd lijkt er maar weinig te bewegen als het
gaat over Koerdistan. Wel leeft het gevoel dat de Turkse overheid
haar engagement niet nakomt. Ze zijn er alleszins niet mee bezig.”

Tijd voor duidelijkheid

Een van de redenen dat het vredesproces stil ligt
zijn volgens Firat de verkiezingen van 30 maart. Electoraal gezien is
het weinig interessant toegevingen te doen vlak voor de bevolking
naar de stembus trekt. Verwacht Firat nieuwe stappen na 30 maart?
“Misschien. Het zou een belangrijke stap zijn als de Turkse
overheid klaar en duidelijk aan de publieke opinie stelt dat er
onderhandeld wordt. Wie met wie spreekt en waarover. De publieke
opinie in dit land volgt sterk wat de regering en de
overmachtsituaties voorschrijven, daarom dat een helder standpunt
nodig is. Niet iedereen is hier klaar voor, maar het is nodig de
juiste atmosfeer te scheppen. Dat zal moeilijk zijn, maar voorbeelden
zoals Noord-Ierland tonen dat het kan. Er is geen ander alternatief
dan aandringen op vrede. Zelfs als dit proces faalt zullen wij
Koerden blijven streven naar een vreedzame oplossing.”

Mocht er in de toekomst een oplossing voor de
Koerdische kwestie in Turkije uit de bus komen, zijn de Koerden klaar
om hun autonomie in te vullen? Niet de juiste vraag, zo blijkt.
“Natuurlijk zijn we klaar voor autonomie. De instituties zijn er.
Maar de aanname achter deze vraagt is verkeerd. Ze wordt ons al te
vaak gesteld door de Turkse overheid en opiniemakers, met als
uitgangspunt dat we dat niet zijn. De juiste vraag is of de Turkse
staat klaar is om haar macht en autoriteit te delen, of Turkije klaar
is om een meer democratisch land te worden. Die beslissing ligt in
hun handen. Ik ben een beetje allergisch aan deze vraag. Het is
dezelfde vraag die Europa stelde toen haar kolonies om
onafhankelijkheid vroegen. Ze verraadt een koloniale mentaliteit.”

take down
the paywall
steun ons nu!