Tientallen hedgefondsen voelen zich geschaad door de
afschaffing van overheidssubsidies of door de herstructurering van de
staatsschulden in Europa. In naam van de bescherming van hun investeringen,
vallen ze nu staten aan door de overheden te dagen voor
grensoverschrijdende rechtbanken van koophandel. Op het spel staan honderden miljoenen euro’s schadevergoeding. Ze nemen als testcase de
zwaksten (Spanje, Griekenland en Cyprus).
Indien ze deze processen winnen, is het hek van de dam en zullen ze in hun
onstuitbare arrogantie ook andere landen aanvallen.

Zullen de EU-burgers, na de bezuinigingen, ook deze rekening nog
betalen voor de crisis veroorzaakt door het grote geld: de speculanten en
beleggers zelf?

Boven op het beleid van besparingen doemen voor de landen van
Zuid-Europa nieuwe inktzwarte wolken aan de horizon: de zaken die aanhangig
gemaakt werden door de speerpunten van de financiële industrie, de hedgefunds
en andere beleggingsconglomeraten (waarvan de pensioenfondsen en
verzekeringsmaatschappijen nog steeds de grootste zijn) voor ondoorzichtige
handelsrechtbanken, waarbij ze proberen te profiteren van verdragen die
procedures voorzien ter “bescherming van de belegger”.

Hedge funds
die zich geschaad voelen door schuldsanering door overheden
of doordat de overheid een einde stelt aan subsidies voor bepaalde sectoren,
spelen nu in op de “eerlijke en billijke behandeling” van beleggers om alsnog hun gram te halen.
Griekenland, Cyprus en Spanje zijn op die manier de doelwitten. Er wordt in
beroep gegaan bij diverse “rechtbanken” voor arbitrage door
particuliere bedrijven, waarbij dezen honderden miljoenen euro’s eisen. Deze
rechtszaken kunnen de voorboden zijn van een nieuwe golf van soortgelijke
procedures die alle Europese landen treffen. Een nieuw rapport van het Transnational Institute en het Corporate Europe Observatory, getiteld
Profiteer van de crisis – hoe bedrijven
en zakenadvocaten winst maken ten koste van Europese landen die getroffen zijn
door de crisis [1] slaat alarm.

Onteigening

De “waarden van beleggingen” van de klagende bedrijven verminderden door diverse maatregelen die
de Europese regeringen tijdens de crisis troffen, hetgeen zij nu bestempelen
als een vorm van “indirecte onteigening”. Ze gaan dus op zoek naar
honderden miljoenen schadevergoeding. Ze zijn overtuigd dat je “geen omelet
kunt bakken zonder eieren te breken”, maar willen nog eens de gedaalde
waarden van hun roekeloze beleggingen door de gebroken eieren laten vergoeden.

Bij alleen al de nu bekende procedures bedraagt het totaal €
677.000.000 voor Spanje en € 1000.000.000 voor Cyprus.

Er lopen inderdaad voor 677 miljoen euro claims tegen de Spaanse staat
vanwege buitenlandse bedrijven (in meerderheid hedgefondsen) die investeerden
in Spanje toen het land al zeer diep in de crisis zat. Nu wordt de Spaanse
staat aangeklaagd vanwege intussen gewijzigde energiesubsidies.

Intussen heeft de Spaanse overheid in 2013 al miljoenen euro
uitgegeven aan advocaatkosten om zichzelf te kunnen verdedigen tegen de
duurste advocatenkantoren. In het geheel hebben dertien “investeerders” de Spaanse
staat aangeklaagd: twee uit Duitsland, twee uit Denemarken, twee uit Engeland, telkens
een uit Nederland; Luxemburg; Benelux; Engeland & VS; Engeland &
Duitsland; Engeland, Italië en VS; Engeland, Frankrijk en Italië.

Levensstandaard

Het van
Griekenland geëiste bedrag is niet bekend. Burgers van deze landen, die al een
keer getroffen werden door ingrijpende bezuinigingsmaatregelen, die op
hun beurt hebben geleid tot een ernstige verslechtering van hun
levensstandaard, moeten mogelijks een tweede keer de rekening betalen. Ditmaal niet voor de redding van Europese banken, maar om de speculanten zelf te vergoeden. De
onbeschaamdheid van de financiële industrie kent geen grenzen.

Zuidelijke landen, getroffen door de financiële crisis – met name
Argentinië – hebben al ervaren hoe deze vulture funds proberen de
situatie te misbruiken door het goedkoop opkopen van de schulden van deze
landen, om zich daarna tegen deze landen te keren voor de rechtbanken van
koophandel.

De stappen die zo ondernomen worden zijn verleidelijker als
investering dan de bestaande geschillen tussen staten en bedrijven, en worden
meestal beslist door ad hoc arbitragemechanismen, vaak in het voordeel van
commerciële belangen en zonder rekenschap te moeten geven aan wie dan ook.

Dit is precies de situatie die Griekenland meemaakte naar aanleiding
van de financiële crisis die begon in 2009. De overeenkomst voor de
herstructurering van de Griekse schuld is grotendeels ten goede gekomen aan de
belangen van privé-schuldeisers.

Een aanzienlijk deel van de internationale financiële bijstand belandde in de zakken van Franse of Duitse banken: 77% van de 207.000.000.000
ontvangen Europese hulp viel, direct of indirect, in de schoot van
de financiële sector zelf en werd niet gebruikt om de sociale noden van een
verarmde Griekse bevolking te ondersteunen.

De sociale afbraak is dan ook enorm. De Griekse economie is 30%
kleiner dan in 2008 (bij het begin van de crisis) en het inkomen is gemiddeld
35% lager. De werkloosheid is opgelopen tot 27% en de jeugdwerkloosheid zelfs
tot 60%. Het minimuminkomen is met 25% verlaagd. De salarissen in de publieke
diensten zijn intussen met 40% gekrompen en de pensioenuitkeringen zijn met een
derde gekort. 

De
stijgende werkloosheid in het land en de koppeling van ziekteverzekeringen aan
jobs maakten dat vandaag 800.000 mensen zonder toegang tot gezondheidszorg
leven en afhankelijk zijn van humanitaire organisaties zoals Médecins du Monde. Omdat ook op gezondheidsprogramma’s van de overheid werd bespaard
steken zeldzame infecties, zoals malaria, opnieuw de kop op. Die ziekte was sinds 1974 in geen enkel
West-Europees land nog gesignaleerd.

En terwijl de inkomensongelijkheid met 10% gestegen is hebben de rijke
Grieken hun vermogen veilig naar alle mogelijke fiscale paradijzen gebracht
zoals Londen, Zürich en Amsterdam.

Procedures

Dit lijkt
niet genoeg voor investeerders als Poštová Bank van Slowakije, die nu
Griekenland dagvaardt, noch voor enkele anderen die dreigen om hetzelfde te
doen. Een van hen, Dart management, heeft al € 400.000.000 ontvangen in Athene
na de Griekse overheid te hebben gedreigd met vervolging.

In Spanje zijn het de zware bezuinigingen, ingevoerd om het overheidstekort
terug te dringen, die problemen geven. Zij zijn het doelwit van 22
investeerders in zeven afzonderlijke procedures. Ter zake gaat het over
aanzienlijke afschaffing van de
overheidssteun voor hernieuwbare energie. Deze schrapping is zeker te betreuren
vanuit het standpunt van de strijd tegen de klimaatverandering, maar werd
tegelijk sterk aangemoedigd door de grote Europese energiebedrijven. Het is wel
verrassend dat alleen de internationale financiële actoren – en dus helemaal
niet de Spaanse burgers, ngo’s of lokale kmo’s – over de wettelijke middelen
beschikken om deze schrappingen te laten veroordelen.

En terwijl de aasgieren procederen, wordt een sociaal model vernietigd.

De loonkosten in Spanje liggen nu lager dan de Duitse en een pak lager
dan die van concurrerende landen als Frankrijk en Italië. Als gevolg daarvan
investeerden autoproducenten vorig jaar ruim 1.500 miljoen euro in de productie
van nieuwe modellen in Spanje.
Een Spaanse arbeider in de auto-industrie verdient vandaag gemiddeld 22,53 euro
per uur. Niemand van ‘de grote vier‘ doet beter: Frankrijk, 36,35 euro,
Duitsland 34,90 euro en Italië 26,63 euro. Werden in 2011 in Spanje nog 34
automodellen geproduceerd, dan zullen er dat in 2015 ruim 45 zijn.

Autofabrikanten aller landen: allen daarheen!

De zakenbank Natixis concludeerde dat Spanje vandaag de rol
speelt die China in 1990 op zich had genomen. “Spanje is veroordeeld om het
lagekostenland van Europa te blijven”.
Sommigen noemen het land nu al “het kleine China van Europa”. Anderen wijzen op
het ontstaan van een lagekosten-werkende-klasse, wier inkomen veroordeelt tot goedkope budgetproducten en- diensten.

Degenen die droomden dat Spanje – eens de nodige hervormingen doorgevoerd –
snel zou moderniseren om aan te sluiten bij de eersteklasse landen kunnen
waarschijnlijk voor lange tijd deze dromen opbergen. Zonder een sociale
revolutie van onderop is dat onmogelijk. Daarom was de manifestatie Mars
naar Madrid van twee miljoen mensen en de comeback van de indignado’s zeer
belangrijk.
De rollen zijn verdeeld en binnen Europa leidt Spanje intussen de dans van een
uitwijkeconomie binnen de Europese Unie, waar nog een paar multinationals
actief zijn. Ze laten amper geld in het land, waar een groeiende
industriële sector floreert en trekt voornamelijk buitenlands kapitaal aan. Dat
profiteert van gunstige belastingregimes, die vooral de werkgevers bevoordelen
en die steeds concurrentiëler wordt als gevolg van de lage lonen die er worden
betaald.

Speculatieve
weddenschappen

Vorig jaar al stelde het Transnational Institute en het Corporate
Europe Observatory dit complexe systeem van investeringsovereenkomsten en de
ermee verbonden scheidsgerechten aan de kaak. Het gaat over een geheim wereldje, dat in het algemeen zeer gunstig is
voor bedrijven die het fortuin uitmaken van
gespecialiseerde zakenadvocatenkantoren. Deze zakenadvocatenkantoren aarzelen
niet om hun klanten aan te moedigen om staten te vervolgen, of om hun
financiële transacties via derde landen af te sluiten, om zo van de maximale
bescherming van beleggersovereenkomsten te kunnen genieten. Resultaat:
overheden zien zich gedwongen om miljoenen aan juridische kosten te betalen, om
niet nog meer schadevergoeding te moeten betalen aan de klagers.

Deze ondernemingen die vandaag Griekenland, Cyprus en Spanje voor
rechtbanken van koophandel dagen zijn geen bedrijven uit de “reële
economie”, die echte investeringen hebben gedaan en waarvan de economische
levensvatbaarheid in gevaar zou zijn gekomen. Het gaat in bijna alle gevallen
om beleggingsfondsen, die bewust hebben gespeculeerd en erop hebben gewed dat,
als deze speculatie mislukte, ze zich altijd nog konden keren tegen de
betrokken staten. Onnodig te zeggen dat, of het nu gaat om
“onteigening” of niet, de meesten hun comfortabele winsten blijven
opdrijven. Het zijn de deelnemers aan het mondiale casino, op maat gemaakt voor speculatiewolven, tegen overheden die in
naam van de vrije markt het casino hebben binnengehaald.

Hefboomeffect

Geert Noels, mediaspecialist over financiële en economische onderwerpen, schrijft
in zijn boek Econoshock: “Hedge funds zijn
piraten op de financiële snelweg. De bedragen die vandaag in hefboomfondsen
zijn geïnvesteerd, lijken op het eerste gezicht klein: slechts 1,5 biljoen
dollar (1500 miljard); vergeleken met bijvoorbeeld meer dan 40 biljoen voor de
klassieke pensioenfondsen en beleggingsfondsen samen. Maar op die manier
onderschatten we de macht van de hedge funds: ze werken met een hefboomeffect,
waardoor hun impact sterk vergroot. Gemiddeld drie tot vijf keer. Een waarde
van 5 tot 8 biljoen dollar is dus iets waarheidsgetrouwer. De paradox is dat
relatief kleine fondsen (tenminste op de schaal van de wereldwijde financiële
activa) zijn uitgegroeid tot de belangrijkste spelers op de financiële
markten.”[2]

Wat maakt hen dan tot piraten op de
financiële snelweg? Noels: “Hefboomfondsen houden geen
rekening met de fameuze black swans: onverwachte gebeurtenissen, die helaas
geregeld voorvallen en de bestaande verhoudingen grondig door elkaar schudden.
De managers van hefboomfondsen hebben vooral de grenzen van hun eigen financiële
inkomsten verlegd. Vergeleken met hen zijn bedrijfsleiders en sportlui
armoezaaiers”

De mondiale toename van financiële, wissel- en beursoperaties,
aangedreven door de speculatieve transacties en de steeds verder
geperfectioneerde arbitrage-operaties op basis van rente- en
wisselkoersverschillen in combinatie met een ongrijpbaarder handel in
futures, termijncontracten en opties, heeft een financiële industrie
voortgebracht die niet alleen een totaal eigen dynamiek volgt en in real time
op wereldschaal opereert, maar ook steeds meer ingrijpt in de reële economie
(productie, handel, arbeidsverdeling, herverdeling) en als “financiële markten”
het beleid van overheden sturen en de democratische besluitvorming steeds meer
bedreigen.

Deze financiële industrie is het aandrijfwiel voor de mondialisering
waarbij ook de openbare financiën van nationale overheden betrokken
raken en de buitenlandse tegoeden van die landen. Deze internationale
speculatiehorde kan in crisissituaties een zware wissel trekken op economieën,
begrotingen en schuldenlasten.

Daardoor beheerst de financiële industrie, die in zijn mondiale netwerk nationale economieën
heeft verstrikt, uiteindelijk onze samenlevingen. De
macht van politieke overheden is beperkt om zelf sociale keuzes te maken. Zo kan het dat
grote speculanten, beleggersclubs zoals pensioenfondsen en
verzekeringsmaatschappijen, en hedgefunds meer en meer ons maatschappijmodel
bepalen.

Jungle van bilaterale beleggersverdragen

Een belegger die vandaag Griekenland
vervolgt, de Poštová Bank van Slowakije, kocht de Griekse schuld op begin 2010,
toen het land reeds als bijna failliet werd aanzien. Idem voor Dart Management.
In Spanje begaven de meeste “investeerders”, die nu de regering aanklagen, zich in de zonne-energiebusiness in 2010, of zelfs
nog later. Een van hen, een fonds van de BNP Paribas-Groep genaamd Antin, nam
haar participatie in de Spaanse zon maar pas in 2011.[3]

Op dat moment was het al duidelijk dat de eurocrisis zou
leiden tot een verlaging van de steun aan de sector. Achter een aantal van deze
Luxemburgse of Nederlandse fondsen, die het land nu vervolgen, verbergen zich
ook Spaanse zakenlieden en grote nationale bedrijven zoals de industriële groep Abengoa.

De jungle van bilaterale investeringsovereenkomsten
tussen de landen van de Europese Unie lijkt alleen maar ten goede te komen aan
private financiële belangen. Een Slowaakse bank, grotendeels in handen
van Cyprioten, vervolgt Griekenland, terwijl een Grieks fonds Cyprus vervolgt. Dat alles omwille van de maatregelen die aan deze landen werden opgelegd
door de “Trojka” (Internationaal Monetair Fonds, de Europese Centrale
Bank en de Europese Commissie).

Niets van dat alles lijkt de overheden van de Europese Unie af
te schrikken. Ze zijn zelfs bereid om de rechten van de beleggers in de
onderhandelingen voor een toekomstige handelsovereenkomst tussen Europa en de Verenigde
Staten te verbreden en versterken (Transnationale Handelsovereenkomst die op
dit ogenblik onderhandeld wordt door Europees Commissaris Karel De Gucht).

Algemeen welzijn

Wie is intussen bezig met het algemeen welzijn van de burgers? De overheden “ondergaan” de scheidsgerechten en delen van de Europese
werkende bevolking – en intussen werkloze bevolking – vervallen steeds meer in
“sociale onzekerheid”. De politieke klassen en Europese elites hebben decennialang ten
dienste van het marktfundamentalisme de financiële industrie gedereguleerd, waardoor de speculatiewolven de mondiale economie konden omploegen. Daardoor
hebben diezelfde elites de sociale en politieke democratie uitgeleverd aan de
financiële markten.

Veel burgers in Europa verliezen hun vertrouwen in de
democratie omdat ze zich in de steek gelaten voelen door de overheden (en ze
zijn ook in de steek gelaten). Zij keren zich af van Europa en volgen
populistische (meestal rechtse en extreemrechtse) profeten. Want populisme
steekt de kop op wanneer democratische beloftes worden gebroken. Zoals
sommigen wijn in water willen veranderen, probeert men de Europese
verzorgingsstaten om te bouwen in “participatiesamenlevingen”.

En wanneer ook het populisme ten slotte zal falen blijft er alleen
cynisme over.

Hedgefondsen of aasgierfondsen staan boven de staten. Laten we ze “buiten
de staten” zetten en gewoon verbieden. Niemand heeft behoefte aan piraten op de
weg, ook niet op de financiële snelweg.

[1]
Profiting from crisis – How corporations and lawyers are
scavenging profits from Europe’s crisis
countries.

[2] Geert Noels, Econoshock – Hoe zes economische schokken uw leven
fundamenteel zullen veranderen. Uitgeverij Houtekiet

[3] Het bedrag van de gevraagde vergoeding is niet bekend.