Mohamed Boulif is CEO en Managing Director van Al Maalya Islamic Finance Consulting, een consultancybureau dat zich toelegt op financiën volgens de regels van de islam. (Foto's Raisa Vandamme)
Nieuws, België, Islamitisch bankieren - Floris Cavyn

Anders ondernemen: Islamitisch bankieren

Bij het woord ondernemer denken we al te gauw aan blanke mannen in maatpak die uit zijn op snelle winst. Nochtans zijn er tig voorbeelden van mensen die het anders aanpakken. Zij richten bijvoorbeeld een onderneming op om bij te dragen aan een beter milieu of aan het maatschappelijk welzijn. Wij zetten deze week vijf van dit soort ondernemingen in het zonnetje. Vandaag: Islamitisch bankieren.

vrijdag 14 maart 2014 15:00
Spread the love

Het is een gedistingeerde man die me staat op te wachten aan het kantoor van ABPM (Association Belge des Professionnels Musulmans) in de Wetstraat in Brussel. Zwart kostuum, wit hemd met gesteven col. De diagonaal gestreepte das verraadt zijn dynamische persoonlijkheid. Het grijs van zijn korte krullen zet zich voort in zijn getrimde ringbaard. Hij gaat me voor naar zijn kantoor, een heldere witte ruimte, met donkere houten meubels. Alles strak, alles proper.

“Het belangrijkste verschil met de conventionele banken is dat islamitische banken geen handel drijven in geld. Wij zien geld als een ruilmiddel, niet als handelswaar.” 

‘Mijn excuses dat we hier moeten afspreken, maar ik heb dadelijk een vergadering in de buurt.’ Mohamed Boulif is CEO en Managing Director van Al Maalya Islamic Finance Consulting, een consultancybureau dat zich toelegt op financiën volgens de regels van de islam. Hij is een man die gedreven praat, zich lichtjes opwindt als hij zaken wil benadrukken en ingetogener wordt als het betrekking heeft op het menselijke. Maar hij is vooral een betrokken man, met een duidelijke kijk op de wereld en het economische systeem. Mohamed streeft zijn idealen na, maar heeft ook zin voor nuance en verliest de bredere maatschappelijke context nooit uit het oog.

‘Het is belangrijk te melden dat islamitisch bankieren eigenlijk weinig met religie te maken heeft, het is in de eerste plaats een financieel model. Het vertrekt wel vanuit de teksten van de moslims, zoals de Koran, maar er zijn geen rituelen aan verbonden. Op de contracten staat niet dat je moet bidden.’ Mohamed lacht uitbundig en biedt me een glas water aan dat hij voorzichtig op de bureau plaatst. Als onderlegger krijg ik een wit servet.

“Speculeren met aandelen op de beurs, daar doen we niet aan mee.”

‘Aan de hand van de regels in de oude islamitische teksten hebben we een modern systeem geïnstalleerd dat is aangepast aan hedendaagse normen en waarden. Het belangrijkste verschil met de conventionele banken is dat islamitische banken geen handel drijven in geld. Het is nooit geld om het geld. Wij zien geld als een ruilmiddel, niet als handelswaar. Bij ons is het altijd asset-backed. Dat is een financieel instrument dat wordt gefinancierd met de kasstroom – in- en uitstroom van liquide middelen – gegenereerd uit een portefeuille van activa. Deze activa, de waarde die het geheel aan bezittingen van de ondernemingen vertegenwoordigt, gelden als zakelijk onderpand.’

DeWereldMorgen.be

Groot potentieel, maar evenveel tegenkantingen

Al Maalya informeert Westerse ondernemingen die willen investeren in Moslimlanden en omgekeerd. Het consultancybureau gaat evengoed moslims wijzen op het potentieel in het Westen. Ze ontwikkelen financiële producten voor islamitische banken, maar staan ook banken bij in hun oprichting. ‘Onze inkomsten komen uit consultancy en training. We werken samen met verschillende banken, overheden en ondernemingen en organiseren trainingen in verschillende (financiële) instellingen. Daarnaast zijn er partnerships met een aantal universiteiten, waar ik zelf ook doceer. We zijn vooral actief in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Het is bijvoorbeeld de ambitie van Dubai om het wereldwijde economische centrum te worden voor islamitisch bankieren. En je weet hoe Dubai is, ze zien de zaken altijd groots.’

Maar hoe zit het met België? In 2005 voerde Al Maalya een studie uit die aantoonde dat er wel degelijk vraag is naar islamitische financiële producten. Vooral op het terrein van de vastgoedsector. En recenter (2012) toonde ook een Franse studie aan dat er potentieel zit in een Belgische markt. ‘Dat heeft vooral te maken met de moslimgemeenschap in België. Er zijn geen exacte cijfers, maar officieel zijn er zowat 600.000 moslims in België. In realiteit schurkt het waarschijnlijk dichter aan bij het miljoen. In Brussel alleen al ligt het percentage tussen de 25 en 30. Bovendien is die bevolking vrij homogeen. Het zijn voornamelijk Marokkanen en Turken, al zijn er natuurlijk nog vele andere nationaliteiten. Als we hier dus een bank oprichten, kunnen we snel een groot publiek bereiken. In andere landen is de samenstelling veel diverser en meer gespreid en moet je meer investeren.’

“Europa vecht voor uniformiteit en gelijkheid. Het kan toch niet dat er op basis van religie gediscrimineerd wordt? We vragen ook geen voorkeur voor moslims. We willen enkel op dezelfde manier behandeld worden als alle andere.”

Mohamed denkt dat Brussel de hoofdstad kan worden van instellingen die instaan voor de kadering en reglementering rond islamitisch bankieren. ‘Maar België is moeilijk. We werken nu al samen met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, maar er zijn binnenkort verkiezingen, ministers veranderen… Maar we blijven proberen. België en Brussel maken deel uit van het grote project dat we nastreven en dat we willen uitbouwen op internationaal niveau.’

Dat het zo moeilijk loopt om in Brussel/België voet aan de grond te krijgen noemt hij ‘een soort discriminatie’. Veel mensen krijgen namelijk geen toegang tot islamitische financiële producten. Dat lukt wel in Groot-Brittannië en deels ook in Frankrijk, maar de hoofdstad van Europa houdt voorlopig de deur dicht. ‘Dat kan ik moeilijk begrijpen. Europa vecht voor uniformiteit en gelijkheid. Het kan toch niet dat er op basis van religie gediscrimineerd wordt? We vragen ook geen voorkeur voor moslims. We willen enkel op dezelfde manier behandeld worden als alle andere.’

DeWereldMorgen.be

Participatief bankieren

Mohamed Boulif kent de wereld van het islamitisch bankieren op zijn duimpje. De werking van het islamitische bankwezen schrijft zich niet in in de rituelen zoals het gebed of de bedevaart. Het is gebaseerd op een evenwichtige verhouding tussen mensen, zonder onderscheid te maken tussen geloof. De kenmerken van het islamitisch bankieren zijn universele, menselijke waarden. Als ik ze opsom, zul je ze enkel beamen.’

Zelf spreekt hij liever over ‘participatief bankieren’. ‘Dat vat het voor mij beter samen.’ Het participatieve aspect zit alvast duidelijk verankerd in de eerste twee principes. ‘We delen het risico, en als gevolg delen we ook de winsten en verliezen. Als een conventionele bank je geld leent, betaal je daarop een intrest. En die intrest blijft hetzelfde, of je nu winst maakt of verlies. Stel dat de intrest 5% is, maar je winst is 55%, dan klopt er iets niet. Of erger, de intrest is nog altijd 5%, maar je maakt slechts 2% winst. Dan kun je de boeken sluiten.’

“Bij veel conventionele banken snapt de klant niets van de contracten. Die banken maken ze ook veel te ingewikkeld. Wij streven naar duidelijkheid en transparantie. Dat is onze plicht.”

‘De winsten worden verdeeld en opnieuw geïnvesteerd. Uit die investeringen komen inkomsten voort en dat wordt verdeeld onder de bewaargevers, iedereen die een onderpand heeft bij de bank. Dus, als er winst is, hebben ook de bewaargevers meer winst. En als er verliezen zijn, geldt dat ook voor beide partijen. Dit is het risico delen… Het is een systeem dat je natuurlijk moet aanvaarden. Je moet overtuigd zijn, want je deelt alles. Er kunnen goede resultaten zijn, maar er kunnen evengoed minder goede resultaten zijn. Het gevolg van dit systeem is wel dat je meer stabiliteit creëert. De recente financiële crisis heeft dit ook onderschreven. De islamitische banken hebben de storm veel beter overleefd. Enkel en alleen door deze twee principes. Risico delen en winst en verlies delen. Dit gelinkt aan investeringen in de reële economie.’

Mohamed raakt op dreef. Terwijl hij praat gesticuleert hij voortdurend. Hij moet regelmatig met zijn linkerhand schudden om zijn horloge van onder zijn hemd tevoorschijn te toveren.

‘We zoeken naar een transparant systeem. De contracten die we afsluiten moeten heel duidelijk zijn. Je mag de klanten niet bedriegen met ingesloten clausules die hen misleiden. Als je te veel documenten hebt met te veel informatie zie je de bomen niet meer door het bos. Bij veel conventionele banken snapt de klant niets van de contracten. Die banken maken ze ook veel te ingewikkeld. Wij streven naar duidelijkheid en transparantie. Dat is onze plicht.’

DeWereldMorgen.be

Ethisch investeren

Binnen islamitisch bankieren wordt er niet gespeculeerd, al wil Mohamed dit onmiddellijk nuanceren. ‘In een economische activiteit speculeer je altijd. We kopen een goed en verkopen het met winst. Dat is een vorm van speculatie, maar het houdt weinig risico in. Er kan altijd sprake zijn van verlies, maar dat is relatief laag. Het is wel verboden te speculeren met als opzet geld te winnen, terwijl een ander het verliest. Dat kan niet volgens de islam. Dat is pure loterij. Speculeren om te speculeren. Het bekendste voorbeeld is speculeren met aandelen op de beurs. Daar doen wij niet aan mee.’

Ook geleend geld komt niet voor in het systeem van islamitisch bankieren. Er is altijd een product, een actief. Dat kan onroerend zijn, zoals een gebouw, maar evengoed een dienst, zoals de kost voor een ziekenhuisopname of een studiebeurs. De islamitische bank zal bijvoorbeeld het inschrijvingsgeld van de studie betalen en het de student daarna lenen of doorverkopen. ‘Een student kan niet zomaar geld ontvangen van de bank om er mee te doen wat hij of zij wil. Neen, als de student wil studeren, koopt de bank het pakket van de universiteit en verkoopt het door aan de student met een kleine winst. Er is altijd een actief.’

“We investeren enkel in de ethische sector. (…) Geen speculatie, geen wapens, geen chemische industrie die nefast kan zijn voor de wereld, geen loterij, geen alcohol en varkensvlees, en we gaan ook niet investeren in conventionele banken. Enkel industrieën die nuttig zijn voor de mensheid in het algemeen, kunnen op onze steun rekenen.”

Toch is er ook een uitzondering op dit principe. En die valt onder de noemer ‘sociale maatregel’. Als je 100€ leent, geef je 100€ terug. Geen rente, geen winst. ‘Dat is de enige vorm van krediet die er bestaat binnen de islam. Het is een kleine afdeling – want niet alles kan gratis zijn – maar ze is er wel.’

Het laatste principe legt de focus op ethisch investeren. ‘We investeren enkel in de ethische sector, al wordt die ethiek bepaald door de islam. Maar die ligt natuurlijk heel dicht bij de universele normen en waarden. Geen speculatie, geen wapens, geen chemische industrie die nefast kan zijn voor de wereld, geen loterij, geen alcohol en varkensvlees, en we gaan ook niet investeren in conventionele banken. Enkel industrieën die nuttig zijn voor de mensheid in het algemeen, kunnen onze steun ontvangen.’

‘Geef toe, dit zijn toch universele waarden waar iedereen zich in kan herkennen?’

DeWereldMorgen.be

La main à la pâte

Net als conventionele banken worden ook islamitische banken onderworpen aan controles. Er komen auditeurs langs, maar ook een ethisch comité van geleerden die nagaan of de transacties volgens de regels verlopen. ‘We moeten alles verifiëren. Dat gebeurt niet alleen in de bankensector, ook in de voedingssector. Denk maar aan bioproducten. Bij ons vertrekt het wel vanuit het geloof, maar het gaat toch vooral om de menselijke relaties.’

En net aan die onderlinge, menselijke relaties schort er wat, stelt Mohamed vast. ‘Veel mensen begroeten elkaar niet meer, zelfs niet in de gang van hun eigen appartementsgebouw.’ Mohamed wordt er bijna stil van. Hij gaat heel rustig praten, haast ingetogen.

‘We mogen niet ongevoelig worden voor de ellende in onze directe omgeving en daarbuiten. Het is mijn bedoeling om van de wereld een betere plek te maken voor iedereen, ongeacht hun geloof. Ik ben nu toevallig economist, dus ik werk op dat terrein. Anderen werken in de sociale sector. In die zin ben ik een ondernemer die een visie uitdraagt en ik heb veel risico’s genomen om te komen waar ik nu ben. Ik ben la main à la pâte voor dit project. Ik ga praten en overleggen met ondernemingen en autoriteiten. En ik hoop dat er een dag komt waarop onze principes ingang kunnen vinden in de brede financiële sector, voor het welzijn van iedereen.’

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!