Denver, 1 januari 2014. In de bittere koude staan honderden mensen aan te schuiven voor de Evergreen Apothecary. Het is een wat eufemistische naam voor één van de vele cannabis-shops die vanaf nieuwjaarsdag de deuren opende in de hoofdstad van Colorado.[i] In tegenstelling tot de Nederlandse coffeeshops mag er niet geblowd worden in Denver’s cannabis-shops, maar je kan er wel op volledig legale wijze tot achtentwintig gram weed per keer kopen. Tenminste als je ouder bent dan eenentwintig.

Het succes van de cannabis-shops is groot. Al op de tweede dag konden de shops de vraag al niet meer bijbenen, waardoor er tijdelijk moest gerantsoeneerd worden. Op dit moment zijn er ongeveer honderd verkooppunten in Denver alleen en die doen gouden zaken.[ii]

Hoe het werkt

Een legalisering van cannabis, hoe werkt dat nu precies? Wel, als we naar Colorado kijken, dan kunnen we zeggen dat cannabis er ongeveer op dezelfde wijze gelegaliseerd werd als alcohol. Er is een leeftijdsgrens, er mag niet in het openbaar worden gebruikt worden en er mag niet onder invloed worden gereden. Maar je mag wel planten houden, bezitten en gebruiken in privé-ruimte.

De shops en de toelevering naar de shops zijn ook volstrekt legaal. Van zaad tot joint: alles situeert zich binnen de sfeer van het wettelijke. Om te vermijden dat de legale sector een toeleverancier wordt voor de zwarte markt, wordt iedere plant wel geregistreerd en opgevolgd door middel van een tracking-systeem. In de productieplaatsen en de shops wordt alles verplicht gefilmd.

Het groene goud

Er zijn drie partijen die wel varen bij de legalisering in de Colorado. De eerste partij zijn natuurlijk de gebruikers. Zij hebben voortaan de keuze aan een ruim assortiment van kwaliteitsvolle rookwaren en hoeven zich geen zorgen meer te maken over juridische vervolging.

De tweede partij is de staat Colorado. Op iedere transactie wordt een taks geheven van ongeveer 29 procent van de verkoopsprijs. Er wordt geschat dat de belasting op wiet ongeveer zeventig miljoen dollar zal opleveren. Er is vastgelegd dat de eerste veertig miljoen geïnvesteerd wordt in onderwijs.

Maar de grootste winnaars zijn wellicht de shopeigenaars, de producenten van cannabis en de fabrikanten van cannabisproducten. Zij verwachten in 2014 minstens een vertienvoudiging van de omzet. Cannabis is booming business. Een heuse nieuwe economie ontwikkelt zich rond de plant: kwekerijen, distributiecentra, shops en, last but not least, private bewakingsfirma’s die zowel shops als productiecentra in het oog houden.

Een Amerikaanse variant van legalisering

Op het eerste zicht lijkt het geval van Colorado een succesverhaal te zijn. Blowers financieren de staatskas en de gemeenschap, de economie zuigt aan en ondernemers boren op creatieve wijze een nieuwe markt aan. Het lijkt moeilijk om hier iets op tegen te hebben.

En toch schuilt er een mogelijk gevaar in het model dat Colorado heeft ontwikkeld. De achilleshiel is de commerciële dynamiek die achter de legalisering schuilgaat.

De belofte van snel geldgewin zet ondernemers er toe aan om cannabisgebruik zoveel mogelijk te populariseren. Dit gebeurt ondermeer door het aanbieden van THC bevattende soft-drinks, bonbons of brownies voor de niet-rokers.[iii] Het is de vraag of winsthonger hier niet uiteindelijk ten koste zal gaan van volksgezondheid.

The Marijuana Industry Group

Het is in ieder geval opvallend dat de goed georganiseerde lobby die luistert naar de ronkende naam Marijuana Industry Group, zijn uiterste best doet om te wijzen op de weldaden van cannabis voor de gezondheid. Afgaande op de berichtgeving op hun site zou je haast denken dat het ongezond is om niet te blowen.[iv]

In dit verband is het ook opvallend dat de lobby er heel actief voor geijverd heeft om geen wettelijke beperking op te leggen voor de THC-concentratie in de verkochte wiet.[v] Het betekent dat shops elkaar de loef zullen afsteken om de sterkste en meest potente wiet te verkopen. Nochtans wijzen onderzoeken erop dat het gebruik van te sterke wiet significant meer gezondheidsrisico’s met zich meebrengt.

Kortom, hoewel legalisering zeker een verbetering betekent op tal van vlakken, lijkt een commerciële legalisering nieuwe gevaren voor de volksgezondheid in zich te dragen.

Uruguay vs. Colorado

Het is interessant om het Amerikaanse model van legalisering tegenover dat van Uruguay te plaatsen. Hoewel we in beide gevallen kunnen spreken over legalisering, gaat er een verschillende filosofie achter beide modellen schuil.

Voor de Uruguayaanse autoriteiten is cannabis niet zomaar een product als wel een maatschappelijk probleem. De legalisering wordt beschouwd als het meest rationele en efficiënte antwoord op het drugsprobleem. Door productie, verkoop, bezit en gebruik te reguleren heeft men zicht op de kwaliteit van de cannabis. Dit komt de gebruikers ten goede. Tevens slaagt men erin om de drugsbendes, die in hun grootste inkomsten uit cannabis halen, een hak te zetten.

Net zoals in Colorado kunnen particuliere ondernemingen in Uruguay een licentie verkrijgen van de overheid om wiet te kweken. Maar in tegenstelling tot Colorado, is de overheid in Uruguay veel sterker betrokken bij de handel en de productie.

Julio Calzada, de architect van het Uruguayaanse drugsbeleid, stelt uitdrukkelijk: “Dit is geen vrije markt. De overheid zal de gehele productie controleren en de prijs, kwaliteit en kwantiteit bepalen.”[vi]

Apotheker als dealer

Dit verschil in filosofie tussen Colorado en Uruguay uit zich ook in de wijze waarop de legalisering vorm krijgt. Terwijl je in Colorado terecht kunt in luxueuze en mooi gedecoreerde shops, moet je in Uruguay bij de apotheker gaan voor je portie wiet. De logica hierachter is dat cannabisgebruik behoort tot het domein van de gezondheidszorg en de volksgezondheid.

Bovendien dient iedere gebruiker zich ook te registreren. Op die manier kan de overheid de productie reguleren en heeft ze zicht op het patroon van gebruikers. Ze kan zo sneller ingrijpen bij problematisch gebruik en een aangepast beleid voeren inzake drugspreventie.

Het expliciet naar voor geschoven doel van de Uruguayaanse overheid is een drastische vermindering van het gebruik door legalisering en regulering. Een gelijkaardig beleid werd gevoerd voor tabak en dat heeft volgens Calzada reeds zijn vruchten afgeworpen:

“In 2005 hebben we tabaksproducten op een gelijkaardige wijze gereguleerd als cannabis nu. Het gebruik bij jonge mensen is sindsdien gedaald van tweeëndertig naar twaalf procent. Het bewijst dat regulering een bijzonder krachtig middel is.”[vii]

Volksgezondheid en economie

Het Amerikaans model en het Uruguayaans model lijken, ondanks de overeenkomsten, te vertrekken vanuit fundamenteel verschillende uitgangspunten. In Uruguay wordt de publieke dimensie van de problematiek sterk beklemtoond, terwijl Colorado eerder vertrekt vanuit het privébelang van gebruikers en ondernemers enerzijds en het financiële gewin voor de staat anderzijds.

Hoewel het te vroeg is om oordelen welke van de twee modellen het beste werkt, lijkt er toch een potentieel gevaar verbonden aan het model dat in Colorado werd ingevoerd. Door productie en distributie over te laten aan op winstmaximalisatie gerichte bedrijven ontstaat er nieuw gevaar voor de volksgezondheid: deze bedrijven (maar ook de staat) hebben er immers alle belang bij om zoveel mogelijk consumenten te creëren.

De aantrekkingskracht van het Uruguayaanse model is dat het deze spanning in belangrijke mate weet te omzeilen.

[i] Zie de website van deze shop om een idee te hebben van wat het aanbod is: http://evergreenapothecary.com/

[ii] Zie hier voor een niet exhaustieve lijst: http://www.denverpost.com/news/ci_24805230/list-colorado-recreational-marijuana-stores-open-jan-1

[iii] Zie bv. het aanbod van dit bedrijf http://dixieelixirs.com/products/family/dixie-elixirs/?age-verified=538c041ac1

[iv] Zie http://mmig.org/

[v] http://www.vn.nl/Archief/Buitenland/Artikel-Buitenland/Cannabis-in-Colorado-Een-joint-en-vier-wietbonbons.htm

[vi] http://reason.com/archives/2013/12/15/the-architect-of-uruguays-marijuana-lega/1

[vii] http://reason.com/archives/2013/12/15/the-architect-of-uruguays-marijuana-lega/1