Moordende concurrentie Duitse discounters

Aldi wil dat twaalf filialen aan de Belgische kust gedurende het toeristische seizoen ook op zondag hun deuren kunnen openen. Ook bij de grote concurrent Lidl doken er in het verleden plannen voor zondagsopeningen op.

De moordende concurrentie in de supermarktbranche manifesteerde zich de afgelopen jaren eveneens in de verruiming van de openingsuren. Per april 2013 werden de openingstijden van Aldi-filialen met zes uur extra per week verruimd. Dit in navolging van Lidl, die al in 2012 besloot zijn winkels dagelijks anderhalf uur langer open te houden.

De christelijke bediendenvakbond LBC-NVK bracht op 21 februari een bezoekje aan een van de kustfilialen die Aldi op zondag wil openen. In een ludieke sketch werden de drie rijkste Europeanen – de twee broers achter Aldi en de eigenaar van Lidl – uitgebeeld. Zij werden per limousine naar een Aldi-supermarkt in Oostende gereden om daar wat extra poen binnen te harken.

LBC-NVK hekelt de zondagsopeningen, aangezien deze volgens de bediendenvakbond ernstige gevolgen hebben voor werknemers en kleine zelfstandigen. De bond verwacht bovendien dat ook de klanten zullen opdraaien voor de extra kosten die gepaard gaan met de koopzondagen.

Koopzondagen leiden tot meer precaire contracten

De vakbond viseert niet zomaar de Duitse discounters in haar strijd tegen de zondagsopeningen. “De discounters zorgen voor toenemende concurrentiedrift. We zien dit als voorbode van een trend, die zich ook elders in het land zal voortzetten”, stelt Erika Lambert, secretaris van LBC-NVK Kortrijk.

Bovendien benadrukt Lambert dat Aldi en Lidl de extra omzet prima kunnen missen. De eigenaren van de discounters bezitten immers een gezamenlijk vermogen van meer dan 45 miljard euro. “Terwijl een deeltijds supermarktmedewerker rond de 15.000 euro per jaar ontvangt, verdienen zij dit bedrag dagelijks aan dividenduitkeringen”, stelt zij.

Volgens Lambert heeft Aldi wat betreft personeelsvoorwaarden tot nu toe een betere reputatie dan zijn concurrenten in de sector. “Aldi werkt nog met vaste contracten, voor onbepaalde duur. Maar wij vrezen dat deze voorwaarden onder druk zullen komen te staan door de zondagsopenstellingen.”

De vakcentrale verwacht dat jobstudenten, tijdelijke krachten en seizoenskrachten zullen worden aangeworven om de koopzondagen mogelijk te maken. “Op den duur leidt dit tot een toename van het aantal werknemers in precaire contracten, en een afname van het aantal vaste krachten. Maar uiteindelijk willen we als werkmensen allemaal hetzelfde: een degelijk loon en fatsoenlijke tijden.”

7 op 10 handelaars resoluut tegen uitbreiding koopzondagen

Hoewel voor grote spelers als Lidl en Aldi de openingstijden niet ruim genoeg kunnen, geldt dit zeker niet voor de kleinere detailhandelaars. Uit een enquête van ondernemersorganisatie Unizo bleek afgelopen maand dat zeven op de tien handelaars resoluut tegen een uitbreiding van de bestaande koopzondagen zijn.

Ruim de helft van de ondervraagde ondernemers geeft aan dat zij de zondagsrust belangrijker vinden, en dat de baten niet opwegen tegen de extra kosten. Bovendien zou bijna de helft van de handelaars het liefst zien dat de koopzondagen volledig afgeschaft worden.

Unizo is niet principieel tegen de koopzondag, maar wil dat deze beperkt blijft tot de kuststeden en de ‘echte’ toeristische centra. De afgelopen jaren vroegen steeds meer Belgische steden – waaronder Diest, Kortrijk, Bergen en Luik – erkend te worden als toeristisch centrum.

Wanneer een stad erkend wordt als toeristisch centrum, dan biedt dit winkels de mogelijkheid om 42 tot 52 zondagen per jaar open te zijn (afhankelijk van het al dan niet hebben van personeel). Gemeenten zonder toeristische erkenning kunnen maximaal vijftien keer per jaar toestemming krijgen om winkels zeven dagen achtereen hun deuren te laten openen.

Opmerkelijk is dat Unizo niet zozeer denkt dat de extra kosten van de zondagsopenstellingen op de klant verhaald zullen worden. Volgens Unizo-topman Karel van Eetveld brengen zondagsopeningen “extra kosten voor personeel en energieverbruik met zich mee, die vaak niet worden gecompenseerd aan de kassa”.

Maar Lambert deelt deze verwachting niet. “Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog is de omzet gestagneerd. Hoewel er sprake is van een lage inflatie, zijn de lonen er de afgelopen jaren niet op vooruit gegaan.”

“Mensen geven niet meer uit. De zondagsopenstelling leidt dus enkel tot een spreiding van de inkomsten. Wanneer consumenten hun inkopen op zondag doen, kunnen zij dit maandag immers niet meer.”

European Sunday Alliance

Op 6 maart 2014 start de European Sunday Alliance een campagne om de zondagsrust te verdedigen. Deze alliantie lanceerde afgelopen maand de European pledge for a work-free Sunday en decent work, en roept Europarlementariërs en kandidaten voor de Europese verkiezingen op deze toezegging te ondertekenen.

Het document stelt dat “een vrije zondag en fatsoenlijke werkuren van essentieel belang zijn voor Europese burgers en werknemers, en niet noodzakelijkerwijs conflicteren met economische competitiviteit. (‘…’) Competitiviteit vraagt om innovatie, innovatie om creativiteit, en creativiteit om recreatie!”

De European Sunday Alliance (een netwerk van vakbonden, maatschappelijke en religieuze organisaties) is van mening dat de zondagsrust de gezondheid van werknemers beschermt, en een betere balans tussen het privéleven en werk bevordert. Ook zou de sociale cohesie binnen samenlevingen versterkt worden wanneer men de zondagsrust respecteert. “Het is een kostbare erfenis, die erkend zou moeten worden als een fundamentele peiler van het Europees sociaal en economisch model”, stelt de alliantie. 

Waar de European Sunday Alliance gevormd wordt door een bont gezelschap van organisaties, geldt dit in zekere zin ook voor de politieke partijen die de ludieke vakbondsactie in Oostende kwamen steunen. Zowel Tom De Meester (PVDA+), Wouter De Vriendt (Groen) als Roel Deseyn (CD&V) waren van de partij.

Volgens Lambert toont dit aan dat het recht op zondagsrust een gemeenschappelijke waarde is. “Het is geen evidentie dat we een economie hebben waarin alleen geld telt. Mensen zijn geen robots.”

Bovendien hoeft het volgens Lambert zeker niet zo te zijn dat het behoud van de zondagsrust afbreuk doet aan de economische welvaart. “Dit fenomeen bestaat al honderd jaar, en België is er in die periode alleen maar op vooruit gegaan.”