Stormloop van klanten die hun geld wilden afhalen bij de in de problemen geraakte Britse bank Northern Rock. Eén van de vele banken op de rand van de afgrond door de vele rommelkredieten. (foto Lee Jordan cc)
Opinie, Nieuws, Wereld, Economie, België, Banken, Bankencrisis, Tmd, Dexia, Speculatie, Europese Centrale Bank, ECB, Derivaten, Eurobonds, Dodd-Frank Act, Openbare bank, Basel III, Basel 3, Baselakkoorden, BNP Paribas Fortis, Bankenunie, Libor, JP Morgan, Securitisatie -

De bankensector regeert het land, beter dan ooit tevoren

De bankencrisis bracht de wereldeconomie aan de rand van de afgrond en velen dachten dat de sector grondig zou veranderen. Dat was naïef. Het is zelfs de vraag of we niet afstevenen op een nieuwe crash.

vrijdag 31 januari 2014 16:05
Spread the love

“De laatste twintig jaar is er een klassenstrijd bezig
en mijn klasse heeft gewonnen.”
Warren Buffett

De bankiers haalden hun slag thuis

Belangrijke gebeurtenissen halen soms nauwelijks het nieuws. Dat was zeker het geval met de nieuwe regels voor de banken wereldwijd. Half januari maakt het Bazel-comité, bestaande uit toezichthouders en toplui van de Centrale Banken, de regels bekend. Ze zijn van het hoogste belang: ze zouden een herhaling van de financiële crisis van 2008 moeten voorkomen.

Wie stevige controlemechanismen verwachtte komt echter bedrogen uit. Na hevig lobbywerk van de bankensector werden de oorspronkelijke, redelijk strenge eisen opgeborgen. Het eindresultaat is een lege doos die geen enkele garantie biedt om een toekomstige crash te voorkomen, integendeel.

Na de bekendmaking schoten de beursaandelen van de grote banken de lucht in. De belastingsbetaler is gewaarschuwd.

Naar aanleiding van deze nieuwe regels haalt de zakenkrant Financial Times in een ongemeen scherp artikel zwaar uit naar de bankiers: “Het is tijd om de nederlaag toe te geven. De bankiers komen hier goed weg. Ze hebben politici, toezichthouders en boze burgers het nakijken gegeven en wandelen nu triomfantelijk weg uit de ruïnes van de grote crash. Sommigen dachten dat de schok van 2008 de dingen zou veranderen. Dat was naïef. Bankiers innen nog steeds vele miljoenen aan bonussen, terwijl ze hun schouders ophalen voor de vele miljardenboetes.” 

“Sommigen dachten dat de schok van 2008 de dingen zou veranderen. Dat was naïef.”

Too powerful to jail

De bankencrisis bracht de wereldeconomie aan de rand van de afgrond. Ze eiste bovendien een zeer hoge tol. De crisis sloeg kraters in de overheidsbudgetten en kostte de landen van de eurozone 13% van hun bnp.[1] In Europa alleen al gingen vier miljoen jobs verloren, in de VS nog eens zeven miljoen.[2] Wereldwijd werden 64 miljoen mensen in de extreme armoede geduwd.[3] Volgens Oxfam zal het 10 tot 25 jaar duren vooraleer de armoede terug op het niveau is van vóór de crash.[4]

De financiële crisis werd veroorzaakt door onverantwoord en zelfs crimineel gedrag van bankiers en traders, met medeweten en steun van toppolitici. Gezien de impact van deze crisis zou je verwachten dat de hoofdverantwoordelijken berecht worden, dat de kopstukken uit de sector verwijderd worden en dat er strikte regels komen om zoiets in het vervolg te vermijden. Niets is echter minder waar.

Geen enkele van de hoofdverantwoordelijken van de bankencrisis is tot op heden veroordeeld en achter de tralies gevlogen. Ondertussen zijn ook nog een heleboel andere fraudepraktijken aan het licht gekomen.

Geen enkele van de hoofdverantwoordelijken van de bankencrisis is tot op heden veroordeeld en achter de tralies gevlogen.

Zo sjoemelden de grote banken jarenlang met intrestvoeten van leningen tussen banken, het zogenaamde Libor-schandaal. Het gaat hier over een dagelijkse geldstroom van liefst 5.300 miljard dollar. Door manipulatie van de intrestvoeten werden miljarden en miljarden scheef geslagen. De boetes – of moeten we eerder spreken van hedendaagse aflaten – lopen hoog op. Zo betaalden vier banken samen 3,5 miljard dollar.[5] In 2013 betaalden de Europese banken samen een recordbedrag van 31 miljard euro aan boetes. Maar dat is slechts een fractie van wat de financiële sector jaarlijks uit de productieve sectoren van de economie wegzuigt.

Crapuul de luxe

De topcriminele bank is JP Morgan Chase. De fraudezaken stapelen zich op. Deze bank betaalde de afgelopen drie jaar een slordige 28,6 miljard dollar aan boetes. Topman Jamie Dimon, die in het verleden waarschuwde voor ‘overdreven strenge regels’ voor financiële transacties, blijft onverstoord op post. Meer zelfs, de stakker kreeg de afgelopen drie jaar samen een bonus van 50 miljoen dollar.[6]

Het was nota bene JP Morgan die de belangrijkste financier was van de Eerste Wereldoorlog en van Mussolini. Na de invasie van de VS in Irak in 2003 kreeg deze bank ook het beheer over de financiële transacties van Irak met het buitenland.

Dimon is niet de enige die op post bleef. De meeste topbankiers die de financiële tsunami hebben veroorzaakt, bleven rustig verder boeren of veranderden gewoon van stoel. Dat was ook het geval met al onze coryfeeën van Fortis en Dexia. Een reportage van Terzake van 20 september zette alles mooi op een rij. Onderaan dit artikel vind je de namen. Het toont aan hoe ongenaakbaar deze lui zijn en hoe in de bankwereld de realiteit de fictie overtreft.

In de bankwereld overtreft de realiteit de fictie.

Maar het zijn niet alleen de managers die vrijuit gaan. Ook de politici die in de raden van bestuur zaten zijn de dans vrolijk ontsprongen en krijgen de politieke rekening niet gepresenteerd. Het gaat o.a. over Herman Van Rompuy, Elio Di Rupo, Jean-Luc Dehaene en Karel De Gucht. De volledige lijst vind je onderaan.

Op naar de volgende crash?

Geen wonder dus dat er fundamenteel niets verandert. Na de crash van 2008 haastten de politici zich om te zeggen dat een grondige herstructurering en regulering van de financiële markten een absolute prioriteit was.[7] Daar is niets van in huis gekomen.

In de VS heeft de zogenaamde Dodd-Frank Act de reglementering van banken iets verstrengd, maar het gaat eigenlijk om marginale ingrepen. Aan de basisstructuur van het systeem werd niet geraakt: de banken zijn nog steeds ‘too big to fail’, de CEO’s ‘too powerful to jail’ en het speculeren nog even aanlokkelijk als tevoren.

De banken zijn nog steeds ‘too big to fail’, de CEO’s ‘too powerful to jail’ en het speculeren nog even aanlokkelijk als tevoren.

In Europa was de situatie nog ernstiger. De bankencrisis ontaardde in een gevaarlijke eurocrisis bij gebrek aan eurobonds of een bankenunie.[8] Het eerste stuitte op een veto van Duitsland. Van een bankenunie bleef na lang onderhandelen alleen een sterk verwaterde versie over, opnieuw onder impuls van de Duitsers.[9] In 2012 waren er plannen om de grootbanken af te slanken. Onder druk van eurocommissaris Barnier werden die plannen echter al sterk afgezwakt en wanneer de lobbyisten hun werk zullen gedaan hebben, zal er wellicht niet veel meer van overschieten.[10]

Ze Bazelen maar wat

Het was vooral uitkijken naar het derde Bazel-akkoord, dat de spelregels voor de banken wereldwijd zou regelen. De bankencrisis werd veroorzaakt door het nemen van onverantwoorde risico’s (rommelkredieten) en doordat de banken niet over voldoende kapitaalbuffers beschikten bij eventuele problemen. Het tweede Bazel-akkoord (2004) insisteerde dat financiële instellingen een eigen vermogen zouden hebben van minimaal acht procent. Dat betekent dat ze voor elke 100 euro die ze uitlenen zelf acht euro opzij moeten zetten. Die achtprocentregel werd nooit toegepast, met alle gevolgen van dien.

Het huidige Bazel-akkoord voorziet slechts drie procent. Toch was zelfs dat nog niet naar de zin van de bankensector want vooral de grote Europese banken geraken niet eens aan die luttele drie procent. Na intensief lobbywerk werden de regels en de berekeningswijzen zodanig versoepeld dat vandaag alle grote Europese banken officieel de drieprocenttest doorstaan. Maar in werkelijkheid zouden zonder deze versoepelingen en achterdeurtjes zowat driekwart van alle grote Europese banken gebuisd zijn voor de test.

Het nieuwe Bazel-akkoord legt geen scheiding op tussen spaar- en investeringsbanken. De essentiële functies van banken – het beheren van spaartegoeden en het verschaffen van kapitaalmiddelen aan de productieve economie – blijven verstrengeld met gevaarlijke en onproductieve speculatie. Er komt geen verbod op hefboomfondsen of andere investeringsfondsen. Er is geen sprake van speculatietaks, laat staan van een verbod op belastingsparadijzen.[11]

De financiële Frankenstein opnieuw springlevend

De bankiers lachen in hun vuistje. Ze speculeren duchtig verder, laten zich royale bonussen uitbetalen en maken opnieuw hoge winsten.[12]

De bankiers speculeren duchtig verder, laten zich royale bonussen uitbetalen en maken opnieuw hoge winsten.

De belastingbetalers voorzien de banken nog steeds van aanzienlijke subsidies in de vorm van overheidsgaranties. Door die garanties worden de banken extra gestimuleerd om te speculeren. Kan het nog perverser?

Maar er is meer. De zogenaamde ‘securitisatie’ die de hele kredietcrisis op gang bracht, is weer volop terug. Securitisatie is de techniek om rommelkredieten te verpakken in verkoopbare producten, waarmee dan gespeculeerd wordt. In 2008 was die markt volledig in elkaar gestort, maar vandaag is deze ‘creactieve’ financiële techniek aan een heuse comeback toe. Aan het huidige tempo zullen deze rommelmarkten binnen vier à vijf jaar het niveau van juist voor de crash opnieuw bereikt hebben.[13] 
 

Controle over de wereldeconomie

En de politieke wereld? Die staat erbij, kijkt ernaar en probeert de meubels te redden. Gaandeweg heeft de politieke klasse haar macht over de financiële wereld volledig uit handen gegeven. Dat gaat heel ver. In Europa bijvoorbeeld opereert de ECB (Europese Centrale Bank) volledig op eigen houtje. Politici mogen daar zelfs geen invloed op uitoefenen.[14] We hebben m.a.w. elke monetaire beslissingsmacht uit handen gegeven aan een machtige groep niet-verkozen bankiers, die eigenhandig kunnen beslissen over het lot van honderden miljoenen mensen.

We hebben elke monetaire beslissingsmacht uit handen gegeven aan een machtige groep niet-verkozen bankiers, die eigenhandig kunnen beslissen over het lot van honderden miljoenen mensen.

Mede door de capitulatie van de politieke klasse is de bankensector bijzonder machtig geworden en hebben banken een verregaande greep gekregen op de wereldeconomie. Om u een idee te geven, de banken controleren bijna de hele derivatenmarkt.[15] Die markt is jaarlijks goed voor bijna 700.000 miljard dollar. Dat is veertig maal groter dan de wereldhandel van goederen en diensten, of het equivalent van tien jaar economische wereldoutput. Het komt ook neer op 100.000 dollar per persoon van deze planeet.

Superconcentratie

De machtsgreep is bijzonder groot, maar binnen de sector zelf is de macht zich steeds meer gaan concentreren. Vandaag overheersen enkele superbanken al de rest en ze dreigen oncontroleerbaar te worden. De tien grootste banken hebben samen activa ter waarde van 24.000 miljard dollar, dat is anderhalve keer het bnp van de hele Europese Unie. Zij hebben een sterke monopoliepositie verworven. Zo controleren zij bijvoorbeeld driekwart van de handel in buitenlandse deviezen in Londen, de grootste deviezenmarkt ter wereld.[16]

In de VS zijn de vijf grootste banken goed voor meer dan 6.000 miljard dollar, bijna het dubbele van het overheidsbudget van de VS. Met hun vijf controleren ze meer dan 40% van de bankensector.

Ook in Europa zijn enkele ‘nationale’ superbanken[17] uitgegroeid tot echte reuzen. In Groot-Brittannië zijn de activa van die banken bijna achtmaal groter dan het nationale overheidsbudget. In Frankrijk is dat zesmaal, in Spanje en België vijfmaal, in Nederland en Zweden bijna viermaal, en in Duitsland ‘slechts’ tweemaal.[18]

De stille machtsovername

Het zijn deze banken die alle regels aan hun laars lappen en de boetes opstapelen. Vanuit hun machtspositie oefenen zij ook lustig chantage uit op de politieke wereld. Als die te moeilijk zou doen, dan kunnen zij de geldkraan dichtdraaien.

Meestal is het niet eens nodig om te dreigen of om lobbywerk te doen. Vaak hebben ze ook hun eigen mannetje in de regering. Dat is het geval in de Europese landen waar de banksector zwaar in de problemen kwam. In België werd iemand uit de bankensector gehaald om binnen de regering een nieuwe bankenwet te onderhandelen. De ministers van Financiën van Griekenland en Portugal zijn allebei voormalige bankiers.

Vanuit hun machtspositie oefenen banken lustig chantage uit op de politieke wereld. Vaak hebben ze ook hun eigen mannetje in de regering.

De huidige niet-verkozen premier van Italië was adviseur van de superbank Goldman Sachs. Spanje bakt het nog bruiner. Daar werd uitgerekend het voormalig hoofd van de failliete Lehmanbank minister van Economie en Concurrentievermogen. Het was het faillissement van Lehman dat de hele huidige financiële crisis op gang bracht. Het tart elke verbeelding.

Naar een publieke bank

Paul De Grauwe is niet mals voor de sector: “Het zakenmodel van de banken is rot. Vrijwel alle economen weten dit. En toch zijn de bankiers erin geslaagd om dit model recht te houden.” Ook de Chief Economist van de Financial Times windt er geen doekjes om. Volgens hem is het hele financiële model ‘intellectueel bankroet’. De winsten zijn voor de supertop en de verliezen voor de belastingbetalers. De spaarders worden beschouwd als ‘risicodragers’ en gebruikt als ‘laatste redmiddel’ voor wanneer het fout loopt met de speculatie. Omdat we de oorzaken van de vorige crash niet hebben aangepakt stevenen we volgens hem af op nieuwe crisissen.

De winsten zijn voor de supertop en de verliezen voor de belastingbetalers.

Om dat te vermijden en een economie te krijgen op mensenmaat moet de overmacht van de banksector gebroken worden. Dat kan alleen maar door de grote banken in publieke handen te laten overgaan. Volgens Ellen Brown zijn geld, krediet en bankverrichtingen “geen marktgoederen, maar economische infrastructuur, net zoals wegen en bruggen logistieke infrastructuur zijn”.

Het is die infrastructuur die de overheid toekomt en op zich moet nemen. Daarnaast moeten er heel strenge regels komen op het kapitaalverkeer en moeten de opbrengsten van het bankieren aangewend worden voor sociale doeleinden en een duurzame economie.

Benieuwd om te kijken wie de politieke moed heeft om dit op de agenda te zetten.

Annex 1: Stoelendans van de toplui van Fortis en Dexia

  • Jean-Paul Votron was CEO van Fortis. Vandaag is hij actief als coach risicobeheer.
  • Zijn opvolger Herman Verwilst is nu voorzitter van de bank Optima.
  • Filip Dierckx is directielid gebleven van Fortis. Hij is tevens voorzitter van Febelfin, de federatie van de financiële sector in ons land.
  • Karel De Boeck was CEO van Fortis Holding. Hij is nu CEO van de restbank Dexia.
  • Lars Marchenil was financieel manager van Fortis. Vandaag is hij financieel directeur bij BNP Paribas.
  • Jean-Paul Servais was voorzitter van de banktoezichthouder FMSA, die de crisis niet heeft zien aankomen en grote fouten heeft gemaakt. Hij is onlangs door de federale regering opnieuw benoemd als topman van de FSMA.
  • Stefaan Decraene was CEO van Dexia. Vandaag is hij directielid van BNP Paribas Fortis.
  • Pierre Mariani ook al CEO van Dexia, is nu risicoanalist in het Midden-Oosten.
  • Bruno Deletre was Chief Financial Officer. Vandaag is hij directielid van een Franse Spaarkas. 

Annex 2: politici die in de raden van bestuur van Dexia zaten[19]

Dexia-groep:

Elio Di Rupo (PS), Jean-Luc Dehaene (CD&V), Karel De Gucht (Open Vld), François-Xavier de Donnéa (MR), Didier Donfut (PS), Serge Kubla (MR), Francis Vermeiren (Open Vld), Eric André (MR), Frank Beke (sp.a)

Dexia Bank België:

Patrick Janssens (sp.a), Jean-Jacques Viseur (cdH), Herman Van Rompuy (CD&V), Marc Deconinck (PS), Jef Gabriëls (CD&V), Patrick Lachaert (Open Vld), Luc Martens (CD&V), Tony Van Parys (CD&V), Wivina Demeester (CD&V), Louis Bril (Open Vld), Benoit Drèze (cdH), Antoine Duquesne (MR)

Voetnoten

take down
the paywall
steun ons nu!