Honingbijen (Foto: Flickr Creative Commons)
Nieuws, Wereld, Europa, Milieu, Biodiversiteit, Pesticiden, Monsanto, Agroindustrie, Syngenta, Ggo, Ecologische landbouw, Agro-industrie, Agrobiodiversiteit, BASF, Bijenpopulaties, Bijen, Bijensterfte, Dossier-bijen -

“Bijen zijn de belangrijkste indicator voor milieu en landbouw. Wat ze ons vertellen is slecht nieuws”

Op 6 november organiseerden de Groenen in het Europees Parlement een conferentie over het belang van bijen en de noodzaak om over te gaan op een landbouwmodel dat vriendelijk is voor bestuivers, zoals honingbijen. Bijensterfte is een groot probleem, terwijl bijen essentieel zijn voor onze voedselvoorziening en de ecosystemen.

donderdag 7 november 2013 15:55
Spread the love

De Europese Unie probeert met wisselend succes stappen te nemen om bijen te beschermen. De wetgeving, waardoor imkers weten waar genetisch gemanipuleerde gewassen zich bevinden zodat ze hun korven kunnen verplaatsen en hun bijen kunnen beschermen tegen GGO-stuifmeel, is niet goedgekeurd.

Daarnaast tekent de agro-industrie massaal bezwaar aan tegen voor hen nadelige commissiebesluiten. Zo is er een tweejarig Europees verbod ingesteld tegen neo-nicotonoiden waarvan gedacht wordt dat ze tot bijensterfte bijdragen. Pesticideproducenten Syngenta en Bayern klaagden de beslissing aan. Deze week volgde ook chemiereus BASF met een aanklacht.

Vroege waarschuwingen, late lessen

Dat het niet goed gaat met de bijen wereldwijd, hadden we eigenlijk al kunnen weten, aldus het in januari verschenen rapport Late Lessons from Early Warnings. Al sinds het baanbrekende boek Silent Spring van Rachel Carson uit 1962 is bekend dat insecten gevoelig zijn voor (chemische) veranderingen in hun omgeving.

Bijen zijn bijzonder complex: in een kolonie opereren ze als een soort superorganisme, dat door wetenschappers moeilijk te doorgronden is. Hoe ze in een laboratorium reageren, kan erg verschillen van hun gedrag in een natuurlijke omgeving. De oorzaak van massale bijensterfte is daardoor moeilijk vast te stellen.

Colony Collapse Disorder

Wat wel met zekerheid gezegd kan worden, is dat bijen wereldwijd het de laatste twee decennia zwaar hebben. Dat geldt niet alleen voor de honingbij, maar ook voor wilde bijen, zoals hommels. De massale bijensterfte, ook wel Colony Collapse Disorder genoemd, lijkt te worden veroorzaakt door een combinatie van factoren: pesticiden, industriële landbouwmethoden, klimaatverandering en ziektes.

37% van onze levensmiddelen komen van planten die zijn bestoven door insecten. Het gaat vooral om fruitbomen, groenten en oliehoudende zaden. Daarnaast zorgen bijen voor bestuiving van planten in de natuur, die van levensbelang zijn voor dieren en de biodiversiteit. Honingbijen kunnen in België nauwelijks zonder hulp overleven, onder meer vanwege de voor bijen levensgevaarlijke varroamijt. Als bijen zich in een natuurlijke habitat bevinden, kunnen ze het hoofd bieden aan de mijt, maar dat is juist zelden het geval: overal zijn pesticiden aanwezig. De pesticiden die nu op de markt zijn, zijn zeer effectief, maar daarmee ook giftiger.

Bijen als uitstekende indicator van de kwaliteit van landbouw en milieu

Ook de klimaatverandering zou extra stress voor bijen kunnen opleveren. Bijen doen het goed in een warmer klimaat, maar raken er ook van in de war. Wilde bijen zijn vaak afhankelijk van een paar soorten planten. Als de plant door klimaatverandering op een ander moment gaat bloeien, dan ontstaat er een probleem. Hierdoor zouden specifieke soorten bijen kunnen verdwijnen.

Entienne Bruneau, voorzitter van de Honey Group: “Bijen zijn uiterst complexe dieren, elke verandering in de omgeving kan het immuunsysteem en gedrag van de kolonie beïnvloeden. Bijen zijn een uitstekende indicator van de kwaliteit van de landbouw en het milieu, ze zijn heel gevoelig voor de aanwezigheid van toxische stoffen in het milieu. Het wordt tijd dat we levende dieren weer een belangrijke plaats in de landbouw laten vervullen.”

“Neo-nicotinoiden werken als een soort kernbom in de bijenkorf”

Vassilios Douras is voorzitter van de Board Beekeepers Association in Griekenland en heeft zelf 500 bijenkorven. Volgens hem heeft Griekenland het laagste percentage bijensterfte in Europa. Dat komt omdat de bijen weinig aan pesticiden blootgesteld worden, de winter kort en de biodiversiteit groot is.

Toch hebben imkers in Griekenland ook problemen: extreem weer wordt frequenter en de habitat van bijen verdwijnt door verstedelijking en toerisme. Volgens Douras zijn pesticiden de oorzaak van 30 tot 50 procent van de bijensterfte en maken ze bijen gevoeliger voor allerlei ziektes.

Douras: “Bijen lijken chronisch ziek te worden en hun natuurlijke structuur en gedrag verdwijnt bij blootstelling aan pesticiden. Ik verloor de productie van twee seizoenen doordat mijn bijen een met pesticiden bespoten katoenplantage bezochten. Neo-nicotinoiden werken als een soort kernbom in de korf.”

“Dit landbouwmodel zet de biodiversiteit onder druk”

Noa Simon Delso is wetenschappelijk adviseur van de European Beekeeping Coordination. Zij stelt ook dat bijen vooral problemen lijken te hebben in gebieden waar intensieve landbouw voorkomt.

Delso: “Ik zet vraagtekens bij dit landbouwbeleid, dat de biodiversiteit onder druk zet. Het huidige model voor intensieve landbouw heeft naast veel residuen in levensmiddelen ook sociale en economische problemen opgeleverd. Denk aan de afhankelijkheid van boeren van de chemische en zadenindustrie en de gestegen productiekosten.”

Volgens Delso moeten we luisteren naar bijenhouders die zeggen dat er problemen zijn, omdat bijen zo essentieel zijn voor de landbouw en de eerste dieren zijn die problemen krijgen als het systeem vervuild is. Delso: ‘De logica van het huidige landbouwmodel druist in tegen het leven: pesticiden, ggo’s, nanotechnologie… Deze praktijken zijn niet duurzaam.”

“Een eerlijker en duurzamer model is hard nodig voor onze toekomst”

Delso vindt dat bijvriendelijke landbouwmodellen gepromoot moeten worden en dat de agro-industrie een halt toe moet worden geroepen. “Op Europees niveau moeten boeren aangemoedigd worden geen pesticiden te gebruiken en gecompenseerd worden in geval van verlies. We moeten weer gaan nadenken over de landbouw en investeren in onafhankelijke opleidingen voor landbouwers en technici. We zijn te ver doorgeslagen in het industrialiseren van ons voedselsysteem, gedreven door een sterke lobby vanuit de chemische sector. Een eerlijker en duurzamer model, dat met de natuur meewerkt in plaats van haar uit te roeien, is hard nodig voor onze toekomst.”

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!