Fernando Daniel Stern Britzmann, oftewel Nano Stern, is een Chileense zanger en muzikant die de in de jaren 60 en 70 ontstane stroming van La Nueva Canción Chilena (‘Het Nieuwe Chileense Lied’) nieuw leven inblaast. La Nueva Canción Chilena was de muzikale vertolking van een sociaal-politieke stroming die socialistische oud-president van Chili Salvador Allende steunde. Stern trad op zondag 28 juli op op het Sfinks Mixed festival.

Zo triest dat het grappig is

Nano Stern brengt met zijn optreden op Sfinks Mixed naast prachtige liedjes, kunstig gitaarspel en veel interactie met het publiek, ook een stukje Chileense cultuur bij. Dat gaat van de rode wijn in een nummer waarin hij adviseert om bij liefdesverdriet geen glas wijn met gif te drinken – om er een eind aan te maken – maar van de wijn te genieten en erover heen te komen, tot de San Pedro cactus die, net als de vrouw over wie het lied gaat, een medicijn kan zijn maar tegelijkertijd een dodelijk vergif.

Zijn liedjes zijn soms, zoals hij het zelf zegt, “zo triest dat ze haast grappig zijn”, melancholisch en ontroerend, maar andere nummers van Stern kunnen met een opzwepend ritme net zo goed het publiek enthousiast laten meedansen en -klappen. Een goede song is volgens Stern een lied dat “verwijst naar het specifieke, maar invloed heeft op het algemene”. Het enthousiaste publiek bij zijn optreden zal in elk geval volmondig beamen dat het brengen van goede songs voor Nano Stern geen enkel probleem is.

Víctor Jara

Een van de voorbeelden van Stern is componist, theaterdirecteur, dichter en zanger Víctor Jara. Jara was tevens een fervent supporter van socialistische oud-president van Chili Allende, die na een militaire coup vermoord werd en opgevolgd door generaal Augusto Pinochet. Wat volgde was een uiterst repressieve dictatuur die tot 1990 zou duren, en waarin elke vorm van dissidentie genadeloos uit de weg werd geruimd. De gevolgen daarvan zijn tot op de dag van vandaag voelbaar in Chili.

Víctor Jara was een van de vele slachtoffers van het Pinochet-regime: hij werd opgepakt, zijn vingers werden gebroken – Jara was ook muzikant –, hij werd vermoord en zijn lichaam op straat gegooid. Alle boeken, teksten en muziek van Jara waren verboden materiaal. Voor Stern is Jara een “symbool van verzet, een fundamentele figuur voor Chili. Daarbuiten zijn zijn songs ook gewoon ongelofelijk goed”.

De bewondering voor Jara uitte Stern in zijn optreden door een van zijn nummers uit te voeren. Het lied, met een simpele tekst – over het rollen van een sigaret, maar ook een deel van de tabak aan iemand anders geven -, wist luisteraars tot tranen toe te roeren. Want achter dat eenvoudige verhaaltje gaat een grote symboliek en een lange, pijnlijke geschiedenis schuil.

Nepdemocratie

“Chili heeft een moeilijke geschiedenis vol van onrecht en pijn. Na de dictatuur van Pinochet was er zogezegd een overgang naar democratie, maar deze was nep; een systeem gecreërd door de slimme mensen achter Pinochet. Chili heeft op papier een democratie maar de dictatuur zit nog in de hoofden van de mensen. Onze grondwet is als een paar handboeien waarin Chilenen na de dictatuur werden toegelaten om de vingers te bewegen, maar de handen zaten nog steeds vast. Twintig jaar lang hebben de mensen dat geaccepteerd, maar vanaf 2010 is de wens voor echte vrijheid, echte democratie gegroeid.”

Die wens kwam tot uiting in de massale studentenprotesten die in 2010 begonnen, waarin honderdduizenden mensen de straat op kwamen. Nano Stern steunde ze vanaf het begin: “De protesten begonnen eigenlijk als een demonstratie tegen een waterkrachtcentrale, met ongeveer 70.000 mensen. Daarna werden de protesten overgenomen door studenten en werden ze massaler. De studenten eisten beter en betaalbaar onderwijs, maar de protesten kaderen in een algehele sociale onvrede, de studenten zijn degenen die tijd hebben om te demonstreren.”

Rot systeem

Want het feit dat het onderwijs zo slecht is, heeft te maken met het gehele systeem dat rot is. “Politiek links en politiek rechts is precies hetzelfde: wat erachter zit, zijn de mensen met geld. Het volk mag zich niet laten onderdrukken, het moet zich bewust worden van de macht die het heeft en slimmer zijn dan de leiders. Muziek kan daarbij helpen, een spreekbuis en steun zijn, een middel om het doel te bereiken”.

Ondanks zijn pessimisme over het systeem in Chili, is Stern ook optimistisch: “De protesten hebben zeker zin, ze maken wel degelijk een verschil. Het volk mag niet opgeven, het butterfly effect van de demonstraties zal tot verandering leiden”.