Buiten alle proporties

Op 28 mei staan elf mensen opnieuw terecht. Zij werden op 12 februari onder meer veroordeeld voor bendevorming omdat ze tijdens een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid genetisch gemanipuleerde aardappelplanten uittrokken en vervingen door biologische. Onze meningen over dit thema zijn zeer verdeeld. Sommige zijn voor, andere zijn tegen en nog andere weten het niet. En dus debatteren we hierover graag met elkaar en in de samenleving. 

Maar waar we het wel over eens zijn, is dat we ons zorgen maken over de aanpak van deze zaak. De specifieke veroordeling voor bendevorming bestraft niet de eigenlijke daad van het uittrekken van de aardappelen, maar stelt een politieke actiegroep buiten de wet. Iedereen die aan de activiteiten deelnam, ook als die op zich geen strafbaar feit uitmaken, wordt zo een misdadiger.

De boeren die deelnamen aan de boerenmarkt die toen ter plekke werd gehouden, iedereen die promotie heeft gemaakt, iedereen die een gift gedaan heeft, de artiesten die er optraden… ze zijn allemaal lid van de bende en dus misdadigers. Een veroordeling voor bendevorming is buiten alle proporties en komt neer op het criminaliseren van politieke actie op zich.

En dan is er nog de GAS-wet. Ook na de goedkeuring ervan in de Commissie Binnenlandse Zaken van het federaal parlement, blijft ook hier de discussie over de oneigenlijke toepassingen ervan woeden. 

De keuze om repressief tegen actievoerders op te treden is geen alleenstaand feit. Leden van Greenpeace die vanop de ‘rode loper’ van een Europese top een kordatere EU-klimaatpolitiek eisten, kregen een maand gevangenisstraf met uitstel en een gezamenlijke geldboete van 11.000 euro.

Zes activisten die de rechteloze toestand van de sans-papiers aankaartten door een spandoek aan het balkon te hangen van het hoofdkwartier van de Parti Socialiste, kregen een GAS-boete in hun brievenbus. Actievoerders worden regelmatig geconfronteerd met eenzijdige verzoekschriften, waardoor actie voeren onmogelijk gemaakt wordt met zware dwangsommen en zonder dat de stem van de actievoerders wordt gehoord. Gaandeweg worden mensen bang om hun mening te uiten.

De nood aan geweldloze actie

Onze democratie is er gekomen dankzij intense sociale actie. Ze heeft sociale actie nodig om haar levend te houden en te verbeteren.

Het feit dat we in een rechtstaat leven die democratische grondrechten zoals vrijheid van meningsuiting erkent, wil nog niet zeggen dat daarmee iedere stem even hard doorweegt in de besluitvorming. Sommige stemmen klinken luider dan andere. En heel wat stemmen vormen hoogstens wat achtergrondruis.

Door geweldloos actie te voeren kan wie niet gehoord wordt, proberen zijn stem te veroveren. De ruimte daarvoor wordt ook in een democratie zelden cadeau gedaan. Tussen een mening laten horen en een stem hebben die gehoord wordt, staan vaak wetten en praktische bezwaren. Geweldloze actie is daarom noodzakelijk.

Stop penalisering en criminalisering, ga in debat

Wie de democratie genegen is, kan zich niet neerleggen bij de voortschrijdende penalisering en criminalisering van gemotiveerde burgers. Politieke acties zijn een uitnodiging tot debat. Ze vragen dan ook om middelen en de bereidheid om dat debat aan te gaan en niet om manieren om het in de kiem te smoren.

Onze voorstellen:

• Het misdrijf ‘bendevorming’ bestaat om zwaar banditisme aan te pakken. Niet om politieke actiegroepen die opkomen voor het algemeen belang te criminaliseren. Daarom vragen wij dat de interpretatie van het misdrijf ‘bendevorming’ wordt ingeperkt.

• Het recht op vrije meningsuiting is een fundamenteel recht. Het is in de openbare ruimte aan politiereglementen onderworpen. Maar de manier waarop de steden hiermee omgaan in hun politiereglementen holt dit recht uit en maakt het tot een gunst. Sociale of politieke actie is geen overlast. Daarom blijven we vragen dat GAS niet kan worden opgelegd als de feiten begaan zijn als onderdeel van het gebruik van het recht op vrije meningsuiting, op vereniging en vergadering en van het recht op staken.

Normaal gezien wordt in een rechtszaak de tegenpartij uitgenodigd en verloopt de procedure bij tegenspraak. In de procedure bij eenzijdig verzoekschrift daarentegen wordt enkel de eisende partij gehoord. Deze procedure is alleen mogelijk als de zaak hoogdringend is en de tegenpartij niet tijdig uitgenodigd kan worden, of wanneer die niet gekend is.

Met deze voorwaarden wordt in praktijk losjes omgesprongen en de procedure is dan ook een geliefd middel om acties te verbieden. Daarom vragen wij om de mogelijkheid om per eenzijdig verzoekschrift acties te verbieden en dwangsommen op te leggen, in te perken.

Danny Jacobs, directeur BBL – Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen
Caroline Copers, algemeen secretaris Vlaams ABVV
Frederic Vanhauwaert, algemeen coördinator Netwerk tegen Armoede
Bogdan Vanden Berghe, algemeen directeur 11.11.11
Leen Pollentier, namens de partnerverenigingen van de Socialistische Mutualiteiten (s-plus, vfg, viva-svv, foetz, s-sport, recreas)
Naima Charkaoui, directeur Minderhedenforum
Dirk Verbist, directeur FOV – Federatie sociaal-cultureel werk