foto: IPS
Nieuws, Drones -

De realiteit van Obama’s drones

Onder druk van de publieke opinie heeft president Obama op donderdag 23 mei in een speech opnieuw de krijtlijnen uitgetekend voor zijn beruchte drone-programma, oftewel onbemande vliegtuigjes. Een eloquente speech, maar enkele passages vergen toch wat bijkomende duiding.

zondag 26 mei 2013 16:07
Spread the love

President Obama was donderdagavond helemaal in zijn element. Zijn speech was een passioneel pleidooi voor het beschermen van zowel de burger als zijn rechten. De bevlogen redevoering bevatte gematigde retoriek waar zowel voor- als tegenstanders zich in konden vinden.  Maar als we de tekst inhoudelijk van naderbij bekijken, ontdekken we de ware gedaante van de 44[ste ]president van de Verenigde Staten.

“De onschuldige slachtoffers zullen mij blijven kwellen”

Obama sprak in zijn speech over de burgerslachtoffers die gevallen zijn in landen zoals Yemen en Pakistan. Tegelijkertijd betwistte hij het dodental dat verspreid werd door onafhankelijke journalisten. De cijfers stroken volgens hem helemaal niet met de cijfers die het Witte Huis zelf heeft vrijgegeven.

“Deze burgerslachtoffers zullen mij en mijn regering voor de rest van ons leven kwellen”, zei Obama. Een krachtige quote, die hij met veel gevoel bracht. Ze is echter moeilijk te geloven als we kijken naar zijn beleid.

Om hier meer over te weten, moeten we gaan kijken naar het cijfermateriaal. In Pakistan waren er tussen 2004 en 2013 in totaal 368 drone strikes. Het ‘Bureau of Investigative Journalism’ schat dat er tussen de 2.537 en 3.533 doden vielen waarvan 411-884 burgerslachtoffers. Ongeveer tweehonderd van die burgerslachtoffers waren kinderen. En nogmaals, dit zijn enkel de cijfers voor Pakistan. Daarnaast hebben drones ook lelijk huis gehouden in Yemen, Somalië en uiteraard Afganistan.

Verschillende soorten aanvallen met drones

Een stevig dodental dus, dat Obama zal achtervolgen. Zijn ‘schuldgevoel’ verliest echter pas echt geloofwaardigheid als we kijken naar hoe drone aanvallen worden uitgevoerd. Drones zijn maar een middel, het schoentje wringt pas echt in de manier waarop de VS drones inzet.

Ten eerste is er een verschil tussen drones die ingeschakeld worden door het Pentagon in oorlogssituaties, en drones die missies doen. Die laatste vallen, onder direct bevel van President Obama, maar worden uitgestuurd worden door de CIA. De clandestiene missies door de CIA kunnen we ook nog eens opdelen in het type van doelwitten.

  • Het eerste type van drone strikes zijn de zogenaamde ‘personality strikes’. Dit zijn aanvallen waarbij het Witte Huis en de CIA ongeveer weten wie ze gaan raken.
     
  • De tweede categorie heet “signature strikes”. Hierbij wordt vaak een gebouw gebombardeerd waarvan een vermoeden is dat er zich verdachte praktijken afspelen of een militant gelinkt aan terrorisme aanwezig is. De CIA heeft geen zicht op wie er zich precies in bevindt. Zo hebben ze in Pakistan een madrassa of religieuze school volledig platgebombardeerd. Dit werd gedaan om het schoolhoofd, een gezochte militant, uit te schakelen. 69 kinderen stierven die dag. Hieruit spreekt bijzonder weinig bekommernis voor burgerslachtoffers.
     
  • De derde categorie heet de “double tap”. Na een aanval keert de drone niet terug naar de basis, maar valt ze dezelfde plek opnieuw aan om alle hulpverleners te bombarderen. Dit wordt verantwoord doordat men de term ‘militant’ vrij ruim interpreteert. Nagenoeg alle mannen in de zone van het doelwit worden dan als militant beschouwd worden. Hulpverleners vormen dus ook geen uitzondering. Volgens het international recht zijn dit pure oorlogsmisdaden. 

Het ziet er echter naar uit dat het al een stap vooruit is dat President Obama nu durft toe te geven dat er wel degelijk burgerslachtoffers gevallen zijn. Want in juni 2011 beweerde John Brennan, de toenmalige chief counter terrorism adviser, dat er geen enkel onschuldig burgerslachtoffer was gevallen door het toedoen van drones.

My way or the highway

“Als opperbevelhebber moet ik deze hartbrekende tragedies afwegen tegen het alternatief”, gaat President Obama door in zijn speech. “Niet handelen zou alleen maar tot meer burgerslachtoffers leiden. Niet alleen in onze steden maar ook in die landen. De terroristen die wij trachten te vinden, hebben enkel burgers in het vizier. En het dodental dat zij op hun geweten hebben overstijgt iedere schatting van burgerslachtoffers door drone-aanvallen.”

Dit is een onderliggende gedachte die vaak terugkeert in zijn speech. We hebben maar twee opties : niets doen of drones. Er zijn toch veel meer alternatieven: Je kan terroristen berechten, en een eerlijk proces is daarbij een goede start. En als je dan toch overweegt om drones te gebruiken. Gebruik dan de juiste informatie om doelwitten te zoeken. Hulpverleners die scholen uitgraven op zoek naar overlevenden, kunnen moeilijk  een ‘imminente bedreiging’ genoemd worden.

Bovendien werkt het systeem ook uiterst contraproductief. Dit is vooral duidelijk in Yemen, waar de sympathisanten voor al-Qaida dagelijks toenemen. De lukrake drone aanvallen die al te vaak de burgerbevolking raken, wekken immers grote verontwaardiging op. Een vrouw die haar man verloor door een drone aanval verwoordt het zo: “Als de Amerikanen geen verschil maken tussen ons en al-Qaida, waarom sluiten we ons dan niet gewoon bij hen aan?”

Ongrondwettelijke nachtmerrie

Afgelopen woensdag 22 mei gaf Minister van Justitie Eric Holder in een brief naar het Congres toe, dat er sinds 2009 wel degelijk 4 Amerikaanse burgers zijn omgekomen door het toedoen van drones. Dit deed hij nadat mensenrechtenorganisaties jarenlang druk uitoefenden voor de erkenning van deze zware inbreuken op de Amerikaanse grondwet.

Holder beweert ook dat maar één van hen opzettelijk gedood is, nl. Anwar al-Awlaki. De andere drie, waaronder al-Awlaki’s 16-jarige zoon, waren helaas een vergissing.  Holder schreef dat al-Awlaki rechtstreeks betrokken was bij enkele pogingen tot aanslagen in de VS. Hij vormde een  bedreiging en moest worden uitgeschakeld. Hij liet ook weten in zijn brief dat alles wettelijk verlopen is. Waarom de drie anderen gedood zijn, weten we nog steeds niet.

Dit zijn toch wel sterke inbreuken op de Amerikaanse grondwet. De overheid mag in geen enkel geval zomaar iemand ter dood veroordelen zonder de kans op een eerlijk proces. Alleen komt dit niet terug in de speech van Barack Obama.

“Ik geloof dat het ongrondwettelijk zou zijn om een Amerikaanse burger te doden met een drone zonder een eerlijk proces. Maar als een burger het land verlaat en actief oorlog voert tegen Amerika, als deze persoon plannen beraamt om Amerikaanse burgers te doden, dan kan hij zijn burgerrechten niet meer gebruiken als een schild. Een SWAT team heeft ook het recht om een dolle schutter uit te schakelen. Anwar al-Awlaki was geen uitzondering”, verklaart Obama.

Obama maakte hierbij enkele grove redeneringsfouten. Anwar al-Awlaki vormde op het eigenste moment van zijn dood geen gevaar. De drone viel hem aan tijdens zijn lunch. Dus de analogie van de dolle schutter gaat in dit geval zeker niet op.

Obama, die jaren docent staatsrecht is geweest, ziet de grondwettelijke burgerrechten als een vervelend schild dat je in bepaalde gevallen kan verliezen. Burgerrechten zijn net ontstaan als bescherming voor iedere burger tegen de tirannie van de staat. Hoe kunnen we van een politieke leider verwachten dat hij de soevereiniteit van andere staten respecteert als hij de grondwettelijke rechten van zijn eigen burgers schendt?

Journalist en auteur van het boek ‘Dirty Wars’ wist het goed te vatten met: “De bevolking heeft het recht om de volledige, legale grondslag te weten waarom al-Awlaki vermoord is zonder hem nog maar enige kans tot eerlijk proces te geven. Hoe moest  Awlaki zich overgeven als hij niet eens officieel beschuldigd werd van een misdaad? Hoe geef je je over aan een drone?”

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!