Dit artikel gaat echter niet over verkrachting, maar over de ‘verkrachtingscultuur’: een scala aan overtuigingen en gedragingen dat een algemeen gebrek aan respect voor en agressie tegenover vrouwen veroorzaakt, inclusief verkrachting. Stigmatisering en een gebrek aan publieke discussie zijn slechts onderdelen hiervan.
Als we een discussie starten over de verkrachtingscultuur komen er veel dingen ter sprake: seksistische grappen, reclame met halfnaakte vrouwen, opmerkingen dat het oké is om vrouwen zomaar aan te raken en seksuele opmerkingen te maken, foto’s van ze te nemen en te publiceren zonder dat ze het weten [1] en niet te luisteren als vrouwen ‘nee’ zeggen, omdat ze eigenlijk ‘ja’ bedoelen.
Helaas wordt de verkrachtingscultuur te weinig bediscussieerd, althans in de mainstream media. Deze cultuur beïnvloedt ons echter allemaal en heeft effect op ons dagelijks leven, vooral op het leven van vrouwen.
Dreiging
Vrouwen leven met de dagelijkse dreiging van verkrachting. Het beïnvloedt wat ze doen, waar en hoe ze zich verplaatsen, hoe ze zich kleden, met wie ze omgaan en hoe comfortabel ze zich voelen als ze alleen zijn. Grapjes hierover zijn dan ook niet een ander soort humor, het is gewoon een manier om te domineren en macht uit te oefenen. Tot de verkrachtingscultuur behoort de overtuiging dat vrouwen zelf verantwoordelijk zijn. Het slachtoffer krijgt vaak de schuld.
“Haar jurk daagde hem uit.” “Ze had niet zo laat alleen op straat moeten zijn.” “Ze is zelf met hem mee naar huis gegaan.” “Ze kende hem goed.” “Ze wilde gewoon zijn carrière verwoesten.” Steeds hetzelfde ‘het is haar eigen schuld’-liedje, we hebben het vaker gehoord: de verkrachtingscultuur op zijn meest ‘obviou?s‘.
In feite is de verkrachtingscultuur al zo wereldwijd verspreid dat het bijna de norm is geworden. Het behelst alles: van ‘onschuldige’ grapjes tot de extreem seksuele beelden die we dagelijks voorgeschoteld krijgen. De bedrijven verkopen hierdoor misschien meer producten, maar verspreiden tegelijk ook een gebrek aan respect voor vrouwen.
Het is moeilijk om het over respect te hebben als foto’s van halfnaakte vrouwen ons de hele dag aanstaren in reclames voor horloges en autoverzekeringen, in films, tijdschriften, tv-shows en videoclips. De druk op vrouwen om eruit te zien en zich te gedragen als pornosterren is ook zichtbaar in sociale media zoals Facebook.
Populaire cultuur wordt ook beïnvloed door de verkrachtingscultuur. Zangers, vooral in bepaalde hiphopmiddens, beschrijven vrouwen als sletten, maken opmerkingen over het slaan van vrouwen, portretteren vrouwen als wilde beesten die getemd moeten worden en doen alsof agressie een spel is.
Niet alleen de media stellen vrouwen voor als objecten. Het is een soort sport geworden om pornografische foto’s van vrouwen te maken en online te publiceren. Dit veroorzaakt wederom een gebrek aan respect voor de privacy en het lichaam van vrouwen. Ze worden behandeld alsof ze geen echte personen zijn. En objecten hebben geen rechten en verdienen geen respect.
Cyber mob
Een recent voorbeeld is de cyber mob-campagne tegen het project van popcultuur-criticus Anita Sarkeesian om de rol van vrouwen in videospelletjes te analyseren. Mannelijke gamers startten een grote haatcampagne, een online spel van massaal pesten, inclusief dreigingen van verkrachtingen, foto’s van videogame-karakters die Anita Sarkeesian verkrachten, gepornoficeerde foto’s van haar op Wikipedia en op een website waar mensen haar virtueel in elkaar konden slaan en toetakelen. Anita sprak openlijk over haar gevecht met deze cyber mob op TED, de video is de moeite waard om te bekijken.[2]
Representatie
De verkrachtingscultuur beïnvloedt ook de manier waarop we naar misdaad en geweld kijken. In debatten en media-artikelen worden de slachtoffers van verkrachting vaak beschuldigd van leugens. Door dit te doen, worden niet alleen de rollen van slachtoffer en verkrachter omgedraaid, ze maken slachtoffers ook belachelijk in het openbaar en zorgen ervoor dat vrouwen wel twee keer nadenken voordat ze aangifte doen van verkrachting.
Een ander teken aan de wand is het gebruik van het woord verkrachting om andere dingen te omschrijven. Het metaforisch gebruik van het woord voor iets vervelends of een situatie van dwang, maakt dat verkrachting minder erg en minder gewelddadig lijkt. Intussen is de verkrachtingscultuur langzaam maar zeker geïntegreerd in onze samenleving.
Verkrachting is niet grappig, moet niet licht worden opgevat en mag niet belachelijk worden gemaakt. Daarom is het belangrijk om bewustzijn te creëren over de presentatie en de effecten van de verkrachtingscultuur in de media en dit te veranderen. Voor eens en voor altijd.
Wie geïnteresseerd is in een meer gedetailleerde omschrijvingen met concrete voorbeelden van de verkrachtingscultuur, kan terecht op Melissa McEwan’s blog over dit onderwerp.
Karmen Špiljak
Karmen Špiljak heeft haar bachelor in politieke wetenschappen en werkt momenteel aan haar thesis voor Genderstudies. Ze woont in Brussel en werkt als freelance (copy)writer, trainer en ontwikkelaar van buitenschoolse onderwijsmethodes.
