In volle voedselcrisis richtte BNP Paribas nog snel een hedgefonds op om te speculeren op voedsel. Het bestaan van dat hedgefonds – Opti Hedge – werd door DeWereldMorgen.be onthuld. De Belgische overheid is de grootste aandeelhouder van de Franse bank. SP.A-senator Bert Anciaux voelde minister van Financiën Steven Vanackere aan de tand over die praktijken maar kreeg een obligaat antwoord. BNP Paribas stuurt onze minister en het parlement met een kluitje in het riet.

“BNP Paribas heeft meermaals bevestigd rond voedsel alleen ethisch te willen werken”, laat Vanackere weten. Specifiek over Opti Hedge komen we nog te weten dat het fonds niet alleen in voedsel speculeert maar ook in andere grondstoffen. De beleggingen in voedsel bedragen hooguit 8 procent van de totale activa, aldus BNP Paribas. “Dergelijke kleine percentages hebben geen impact op de wereldvoedselprijzen.”

BNP Paribas doet nu alsof Opti Hedge het enige instrument is waarmee de bank geld hoopt te verdienen aan de voedselcrisis. Aan vermogende klanten legt BNP Paribas nochtans zelf in een overzichtelijke powerpoint (zie bijlage) uit dat er tien fondsen zijn die speculeren op voedsel. Wellicht is dat een onderschatting want Opti Hedge staat niet in het lijstje.

Er zijn drie indexfondsen (dat zijn fondsen die zo nauwkeurig mogelijk een onderliggende beursindex proberen volgen). EasyETF S&P GSCI Ultra Light Energy bestaat voor 43,7 procent uit landbouwproducten en 11,5 procent uit veeteelt.

2008… a promising year for agricultural commodities

Het fonds Parworld Agriculture belegt zelfs uitsluitend in landbouwproducten. In een begeleidende folder legt BNP Paribas mooi uit dat de voedselprijzen alleen maar kunnen stijgen op lange termijn. Door de urbanisatie en bevolkingsgroei in China daalt de landbouwoppervlakte terwijl de vraag naar voedsel toeneemt door de economische groei.

Een jaar na de lancering van Parworld Agriculture stuurt BNP Paribas een jubelbericht naar investeerders. “2008… a promising year for agricultural commodities”. 2008 was het jaar dat de wereld opgeschrikt werd door voedselopstanden die in tientallen landen uitbraken.

In dat éne jaar wist BNP Paribas 500 miljoen euro te verzamelen in het fonds. Een half miljard euro dat gebruikt werd om te speculeren op de prijs van elf basisvoedselproducten als maïs, graan en soja.

Hoera, voedsel wordt duurder

In hun communicatie met kapitaalkrachtige klanten durft BNP Paribas wel eens vaker lyrisch te doen over de stijgende voedselprijzen en het geld dat daarmee kan verdiend worden. Een markt in volle bloei met veelbelovende perspectieven, zo klinkt het in de folder van het fonds Parvest Agriculture. “De stocks van verschillende landbouwproducten bevinden zich op hun laagste niveau in meer dan twintig jaar. De graanvelden moeten nog verminderen in landen als China, waar de demografische groei en de verstedelijking versnellen.”

Er is al een tekort aan voedsel, maar het kan nog erger. Investeer snel in onze fondsen die speculeren op voedsel, is de cynische boodschap van BNP Paribas.

In een powerpoint schrijft BNP Paribas dat hun grondstoffenhandel goed is voor 5,8 miljard dollar. Dat is dus het bedrag waarmee BNP Paribas speculeert op grondstoffen. Aan de ngo Friends of the Earth liet BNP Paribas weten dat de bank 706 miljoen euro heeft uitstaan in de handel in landbouwproducten. Volgens BNP Paribas is dat 8 procent van de totale investeringen in grondstoffen. Vraag is hoe geloofwaardig die cijfers zijn. In Parworld dat uitsluitend speculeert op voedsel zit – toch volgens de communicatie van BNP Paribas – meer dan een half miljard euro. En bovendien is 706 miljoen euro of 914 miljoen dollar 16 procent van 5,8 miljard dollar.

Wij willen bij de grootste zijn

Volgens de Financial Times vormen drie Amerikaanse en één Britse banken de onaanraakbare top in de grondstoffenhandel: Goldman Sachs, Morgan Stanley, JPMorgan en Barclays Capital.

Maar vlak daaronder ligt de strijd wijd open. Amine Bel Hadj Soulami, die aan het hoofd staat van de grondstoffenafdeling van BNP Paribas, wil aan de top staan van de ‘tweede klasse’, vertelt hij aan de Financial Times.

BNP Paribas, de bank waarvan wij Belgen met zijn allen de grootste aandeelhouder zijn, is één van de belangrijkste spelers in de voedselspeculatie.

Die rol van BNP Paribas wordt ook erkend in de sector. Fondsenbeheerder Diapason Commodities Management – goed voor 7 miljard dollar investeringen in de grondstoffenhandel en naar eigen zeggen een pionier in die branche – doet in 2007 beroep op BNP Paribas om een nieuwe index te lanceren: de DCI® BNP Paribas Enhanced of “the most efficient commodity investment tool to date”. De fondsen van Diapason Commodities Management worden ook beheerd aan de hand van de mathematische methodes ontworpen door BNP Paribas.

Fondsen als Parvest Agriculture werden gelanceerd door Sigma Commodities, een team van specialisten binnen BNP Paribas die zich uitsluitend bezig houden met speculeren op grondstoffen. In de lente van vorig jaar werden de filialen Sigma en Harewood samengevoegd tot Theam, 120 mensen die samen 50 miljard euro beheren.

Olivier De Schutter, de speciale VN-rapporteur voor het recht op voedsel, schat dat de stijging van voedselprijzen voor 30 procent het gevolg is van speculatie. Schop de speculanten er uit, luidde in 2010 zijn noodkreet. “Zij vertroebelen de hele handel. Ze zorgen voor zeepbellen en veroorzaken hoge prijsschommelingen. Hen uitsluiten is wenselijk”, zo liet De Schutter optekenen in de Belgische media.

Sinds begin augustus trokken vijf Europese banken zich terug uit de voedselspeculatie. Ze deden dat onder druk van ngo’s en de publieke opinie. Het gaat om vier Duitse banken – Commerzialbank, Deutsche Bank, DekaBank en Landesbank Baden-Württemberg en één Oostenrijkse bank – Volksbanken.

BNP Paribas is still standing. De bank wuift alle kritiek hooghartig weg en spuit mist over de eigen rol in de voedselspeculatie. Dat is vreemd aangezien de Belgische regering de grootste aandeelhouder is van die bank. Dezelfde regering die in het regeerakkoord schreef dat ze wil “een wettelijk kader uitwerken om de onrechtmatige speculatie op voedsel- en energiegrondstoffen te vermijden”. Die onrechtmatige speculatie stoppen is in dit geval eenvoudig. Het volstaat dat de vertegenwoordiger van de Belgische overheid binnen BNP Paribas even heel hard op de tafel slaat.