Echo’s van een veldwerker na de gemeenteraadsverkiezingen.

1. Je kan je afvragen of het wel zinnig is om als kandidaat een heel pak energie te steken in die plaatselijke politiek (2). Voor mij dan nog in een kleine gemeente van wat meer dan tienduizend inwoners. Gemeenteraadsverkiezingen scheppen een bewustzijnsvernauwing. Je focust jezelf op één plaats, alsof de wereld daarbuiten er nog weinig toe doet.

Toen wij er zes jaar geleden in slaagden om in Affligem, na meer dan twee decennia, een donkerblauwe (3) advocatenfamilie van het bestuur te houden vonden heel wat mensen dat een zegen voor het dorp. Eindelijk, na jaren van stilstand, cliëntelisme en onbenul kansen voor de broodnodige impulsen op plaatselijk beleidsvlak.

De voorbije zes jaar is er ontegensprekelijk nogal wat veranderd in Affligem. Mobiliteit, milieu, zorg, sociale accenten, communicatie en dienstverlening, personeelsbeleid … Het was belangrijk ervoor te zorgen dat de klok niet werd teruggedraaid (4).

De bijdrage aan energie voor deze beleidsverbetering is dus terecht. Ik ben overtuigd van het belang om plaatselijk goed beleid te realiseren. Beleid dat samenleven van mensen in steden en gemeenten deskundig begeleidt.

Dat veranderingen en problemen aanpakt, niet enkel als symptomen maar vanuit een visie. Communicatie verzorgt en sociale klemtonen legt. Tewerkstelling en (sociale) economie stimuleert. Veiligheid en verkeer in goede banen leidt.

Het is bijgevolg broodnodig dat mensen ook daar energie blijven in steken. Via engagement in onderwijs, in verenigingen en actiegroepen, in cultuur en sport. Via adviesraden en commissies. Niet enkel burgemeesters en schepenen, maar ook inspraak en participatie van gemeenteraden.

Stad en gemeente als levend weefsel, niet louter als slaapplaats. Als mensen niet als vreemden naast mekaar willen samen leven, is het belangrijk dat bekwame en sociale politici impulsen geven, noden zien en omzetten in realisaties, dienstverlening toegankelijk organiseren. En zeker ook, ik zou zelfs zeggen vooral, dat burgers zelf mee de handen uit de mouwen steken. Kritisch, creatief en solidair.

2. Natuurlijk staat de wereld buiten de stad of het dorp, dat wij onderhand al zo goed kennen, niet stil. Al was het maar dat de (boze) buitenwereld wel vlug zal kenbaar maken via welke financiële besparingen de gemeente de komende zes jaar al zijn beloftes zal moeten waar maken.

Als ik rondliep om te bussen kon ik er niet naast kijken :  de vele Vlaamse, respectabele huizen. Hoe gingen wij hier in godsnaam onze zetels binnen halen ?

En tegelijkertijd ook deze vaststelling : het zal ook wel crisis zijn in Affligem. Wat gaat er schuil achter vele gevels van die huizen ? En uiteraard de kloof. Niet voor niets is item nummer één in Affligem : betaalbaar wonen.

Het is overduidelijk : mijn dorp is geen eiland, maar surft mee op de golven van omgeving en tijd. Bijvoorbeeld wat de verkiezingsresultaten betreft : extreem rechts verdwijnt volledig, VLD krijgt een pak voor de broek, N-VA haalt meer dan 20 procent (in Affligem volledig als gevolg van de beide vorige evoluties).

Er zijn plaatselijke toestanden, maar meer belangrijk blijven tendensen. Die tendensen zijn nationaal, en, meer nog, internationaal. Ondanks de grote woorden over “het vertolken en het verdedigen van de grondstroom van Vlaanderen” (5), en over “het uitroepen van de autochtone middenklasse (6) tot ‘het volk’” meende ik vooral onzekerheid te voelen bij mijn tochten doorheen Affligem, en niet die Vlaamse ontvoogdingsstrijd.

“De crisis maakt de superrijken nog rijker. Het weze duidelijk : deze crisis heeft hen geen geld gekost. Een kleine bovenlaag van rijken heeft zo veel centen dat ze niet meer weet wat met al het geld aan te vangen. Ze speculeert er dan maar op los, waardoor ze de hele wereldeconomie ontwricht. De huidige crisis toont overduidelijk aan dat ons kapitalistische systeem niet meer werkt” (7) Je vraagt je af hoelang mensen zoiets nog gaan tolereren. Niet alleen in Griekenland, Spanje of Portugal, maar ook in deze contreiën.

Echte verandering zal er maar komen via een grondige, wereldwijde aanpak van deze fundamentele onrechtvaardigheid in plaats van het spelen met vijandbeelden of het koesteren van nationalistische reflexen. Het is tevens ook de enige uitweg voor de dringende oplossingen die de klimaatproblematiek vraagt.

3. Omdat wij nu eenmaal op deze site zitten, nog een woord over de media. Ook hier moest ik oppassen voor bewustzijnsvernauwing : er werd immers eindeloos gesproken onder kandidaten en omgeving over wat er die dag weer in de media was verschenen.

De overvloed aan publicaties, sites, peilingen en bevragingen, verkiezingsdebatten en –shows hebben meer indigestie dan duidelijkheid gegeven. Belangrijk is zo prominent mogelijk aanwezig zijn in het straatbeeld en de brievenbus. En ‘s avonds op de beeldbuis.

Verkiezingen als verkoopsproduct. Scoren en sensatie (8). Het heeft nog weinig vandoen met democratie. Voordeel voor grote partijen en makkelijke slogans. Populariteit en vedettenstatus zijn als sprookjes waar mensen graag in geloven (9).

Affligem stond vol met borden. Zoals reclame werkt : het veroveren van de stemmenmarkt. Meer dan waarschijnlijk heeft het meer gevolgen als je die markt NIET te zien zijt. Je hoort er dus te zijn, en liefst overal en opvallend..

De Affligemse burgers kregen zelfs te maken met een heuse, plaatselijke peiling. Exclusief voor hun dorp. Een reclameblad publiceerde de resultaten uitgerekend één week voor 14 oktober (10). Cijfers en commentaar werden gretig overgenomen en herkauwd door de verwanten en/of de concurrentie.

De voornaamste resultaten van deze peiling leken mij vooreerst dat er een pak meer exemplaren van de krant werden verkocht. En natuurlijk dat er heel wat deining was veroorzaakt. Over de waarde van de peiling heb ik (en ik niet alleen, maar goed alle middelen helpen) mijn grootste twijfels.

4. Epiloog. De Morgen van 24 september deed mij een eerste keer echt verlangen naar de eindmeet op 14 oktober. De krant blokletterde : “Steven Vanackere duwt de vermogenstaks van tafel”. Zij vonden hem op die redactie voor één keer duidelijk (11) : “Vanackere verklaart in De zevende dag dat de regering Di Rupo geen werk zal maken van de invoering van een vermogensbelasting.”

Terug tot de orde van de dag, dacht ik toen …

(1) Teralfene, een deelgemeente in Affligem, waar ik woon heeft sinds mensenheugenis als  bijnaam “de zotten”.  Zou Janssens bij ons schatplichtig zijn ?

(2) Ik heb het wat laten afweten de laatste tijd bij Dewereldmorgen. Driewerf excuses. Naast de plechtige belofte voor beterschap in de toekomst, deze bijdrage. Een terugblik op de voorbije maanden : getuigenis van een ervaringsdeskundige (veel ervaring, heel wat minder kunde) ondergedompeld in het plaatselijke politieke kluwen van een kleine gemeente in het Pajottenland, tegelijkertijd randje Brussel, net na het BHV avontuur. Als kandidaat voor Groen/APA (wat staat voor Affligems Progressief Alternatief) in een kartel  op ‘Lijst Burgemeester’. En ‘Burgemeester’ stond (en staat na telling, onderhandeling en bezegeling) voor Walter De Donder. Inderdaad, dezelfde die destijds dagelijks in het kinderprogramma Samson het scherm teisterde als … burgemeester. Frivole woordspelingen.

(3) Niet alleen donkerblauw natuurlijk. Het is overal herkenbaar : de metaalmoeheid van te langlopende bewindvoeders.

(4) Achteraf bekeken scheelde het ook echt niet veel. Dezelfde advocatenfamilie had met de beproefde politieke recepten een lijst bijeen geschraapt, goed voor zes zetels. Een coalitie van liberalen met N-VA (de concurrent uit het vroegere kartelhuwelijk van CD&V) stond, naar verluidt, in de steigers. Mede vanuit de ervaringen van de laatste week wat coalitievormingen betreft, bleek de kartelformule voor ‘Lijst Burgemeester’ dus nuttig en nodig.

(5) Marnix Beyen, historicus Universiteit Antwerpen, in De Morgen van 18 oktober.

(6) Ontegensprekelijk het meest ge- en bijgevolg misbruikte woord in de VS verkiezingsstrijd (de middenklasse als slagveld). Ook daar zijn de slogans en populistische uitspraken niet van de lucht.

(7) Paul Jorion over de systeemcrisis in de wereldeconomie, De Standaard van zaterdag 13 oktober. Deze ex-bankier werkte jaren voor Amerikaanse banken, ondermeer als risicoanalist. Werkzaam in het hart van de Amerikaanse hypotheekindustrie zag hij hoe door hebzucht gedreven bankiers speculeerden met woonkredieten en zo het financiële systeem deden ontploffen. In 2005 (3 jaar voor de crisis) schreef hij er een boek over. Het duurde nagenoeg een vol jaar voor hij een uitgever vond in … Frankrijk. Nestbevuilers.

(8) Voor mij het meest hallucinante voorbeeld : de rit van De Wever naar ’t Schoon Verdiep. VTM zendt rechtstreeks uit. De auto die ritjes maakt, gevolgd door de cameraman op scooter (met sticker van het BIVV –Belgisch Instituut Voor Verkeersveiligheid- op de rechterflank). Een bekend product dat vooraf netjes geregisseerd wordt. Sarkozy achterna. De kijkcijfermachine draait op volle toeren.

(9) zie ook Armstrong, inbegrepen zijn aandoenlijk, gele bandjes.

(10) Ik speelde met het idee of het organiseren van een peiling over “de dierenpartij” niet mogelijk zou zijn in Affligem. Driehonderd mensen in Affligem telefonisch vragen of zij het zagen zitten op die partij te stemmen. Alhoewel de partij er helemaal niet bestaat, vraag ik mij toch af wat de resultaten zouden zijn. Ik zie de titel al staan : “Affligem : dertig procent stemt op de dierenpartij. Voorakkoorden aan flarden geschoten !”. Terug zoveel exemplaren meer verkocht.

(11) Een zware tegemoetkoming van Desmet en de zijnen lijkt me deze uitspraak.