Teun Voeten heeft de voorbije 20 jaar oorlogsverslaggeving gedaan in uiteenlopende regio’s zoals Sarajevo, Kigali, Kabul, Grozny, Liberia en Siera Leone. In die periode stelt hij een verandering in de aard van de conflicten vast: oorlog is niet langer “a means to an end” en een “verderzetting van diplomatie op een andere manier” zoals Von Clausewitz het definieerde, maar eerder een opeenvolging van kleinschalige conflicten met veel burgerslachtoffers en met als gevolg chaos, een ideale omgeving voor machtswellust en extreem winstbejag.

Zo’n situatie is ontstaan in sommige delen van Mexico (zoals Ciudad Juarez aan de grens met de USA). De facto controleert de georganiseerde misdaad die gebieden. Corruptie is er evenzeer out of control.

De war on drugs heeft, tot recent, niet veel zoden aan de dijk gezet. Oplossingen zijn schaars maar Voeten somt er enkele op: controle van het wapengebruik zou al mooi zijn, net zoals een striktere financiële controle. Omdat de illegale producten ook bijzonder schadelijk zijn, zou een consumentenboycot ook heel goed van pas komen, zij het dat Test Aankoop zich op dit gebied nog moet profileren.

De ultrakapitalistische kartels lijken voorlopig nog min of meer vrij spel te hebben in een maatschappij waar de overheid de veiligheid niet meer kan waarborgen en beroep moet doen op het leger om de politie bij te staan.

De tentoonstelling is een selectie van de foto’s in het boek. Ik vind dat er met foto’s van geweld altijd een probleem is, althans in de context van een tentoonstelling. Ze mogen niet te mooi of spectaculair zijn, of men vindt het exploitatie. Maar toch moeten ze een idee geven van de situatie ter plekke en dus het geweld tonen. Als deze oorlog wordt gekenmerkt door extreem geweld, dan lijkt het mij gerechtvaardigd dat ook te tonen.

Dat gebeurt maar in beperkte mate. Daardoor zijn veel beelden herkenbaar en uitwisselbaar met andere conflicten en reportages. Teun Voeten heeft eigenlijk meer feeling voor de sfeer en de omgeving van de misdaad dan voor de feiten zelf. Door de aankondiging van het extreme geweld dat in dit geval zo typerend blijkt te zijn, schept hij wel een andere verwachting. Hij vertelt erover maar hij toont het niet.

Daarom vind ik het fotoboek uiteindelijk sterker dan de tentoonstelling. Het boek bevat veel meer foto’s, ze zijn beter gelayout en de afdrukkwaliteit lijkt ook beter waardoor die bijzondere sfeer beter overkomt. Maar desondanks, is het zeker de moeite om ze te gaan bekijken.

Vandaag lezen we dat Oliver Stone een film (Savages) over dezelfde problematiek heeft afgewerkt, dat hij niet gelooft in de efficiëntie van de war on drugs en dat hij het geweld wél toont. Maar zo kennen we Oliver Stone natuurlijk. It’s a thin line!

De presentatie werd verlucht met een debat tussen Teun Voeten, Ann Vranckx, docent aan de Universiteit van Gent, Paul Van Deun, klinisch psycholoog bij De Spiegel, en Paul Van Tigchelt, persmagistraat en referentiemagistraat drugs. De moderator was Jörgen Oosterwaal, de nieuwe hoofdredacteur van Knack Magazine.

De cocaïneproductie in Zuid-Amerika wordt geschat op 1000 ton per jaar. Die komt niet uit Mexico, wel uit Bolivia, Peru en Columbia. Mexico is een doorvoerland naar Amerika en Europa. In mexico produceert men crystal meth en weed, dat wisten we al uit Breaking Bad. Er wordt wel gestreden om de verdeling van de handel, die in handen van kartels is.

De overheid voert al lang en met wisselend succes een oorlog tegen deze kartels. Op dit ogenblik zijn er enkele rake klappen uitgedeeld met de arrestatie van een aantal topfiguren en de inbeslagname van aanzienlijke hoeveelheden drugs. Er is dus ook veel controle ter plaatse, zodat van de 1000 ton cocaïne slechts de helft het continent verlaat. Nochtans volstaat dit niet, want elke slag die wordt toegebracht aan een kartel is een reden voor de andere kartels om die markt in te palmen, wraak te nemen, of de overheid nog hardnekkiger te bekampen.

Het geweld wordt zo dus ook aangewakkerd. Bovendien moet men beroep doen op drastische middelen zoals het inzetten van het leger, wat de kloof tussen overheid en bevolking vergroot. Volgens velen is om die reden de war on drugs een mislukking.

Van de 500 ton die het continent verlaat, komt er jaarlijks ongeveer 100 ton Antwerpen binnen. Waarom zoveel? Antwerpen heeft een open en zeer uitgestrekte haven. De havens van Rotterdam en Hamburg zijn afgesloten en dus is het voor runners veel moeilijker om de handel onopgemerkt te komen ophalen. In de haven van Antwerpen werd er niettemin dit jaar al 9 ton in beslag genomen. De rest gaat niet rechtstreeks naar het Antwerpse Zuid, maar eerst naar Nederland, waar het wordt verdeeld.

Cocaïne is erg populair in meer welgestelde middens, waar het gebruik doorgaans als niet problematisch wordt gepercipieerd. Het is te zeggen: die mensen moeten geen misdaden te plegen om hun consumptie te betalen. Minder kapitaalkrachtige gebruikers doen dat wel, en komen daarom sneller in het vizier van justitie. Maar goed, in het algemeen zit het gebruik overal ferm in de lift, ondanks het feit dat stilaan iedereen het erover eens is dat druggebruik bijna altijd zeer schadelijk is.

Het delicate evenwicht in de hersenen wordt telkens flink uit balans gebracht door de ongecontroleerde dopaminetoevoer. In het geval van coke gaat dit gepaard met grootheidswaanzin. Volgens Teun Voeten zou het interessant zijn te onderzoeken of het vermeend buitensporig gebruik van bankiers te linken is aan de grootheidswaanzin die heeft geleid tot de financiële crisis. In de zaal was er alvast een breed maatschappelijk draagvlak voor dergelijk onderzoek.

Daarmee lijkt de alternatieve charme die lange tijd met mild druggebruik gepaard ging haar krediet volledig te hebben opgesoupeerd. En sinds de upgrade (genetische manipulatie!) van de Nederwiet, lijken er ook geen softdrugs meer te bestaan.

Een oplossing moet volgens De Spiegel niet worden gezocht in de oorlog tegen de kleine gebruiker. Evenmin moet de handel gelegaliseerd worden, maar eerder moet het aanbod zo beperkt mogelijk worden gehouden. Hoewel bij een klein percentage probleemloos gebruik niet tot verslaving leidt, is dat bij het overgrote deel wel zo.

Dit is een aanslag op de volksgezondheid die de sociale zekerheid veel geld kost. Het is onaanvaardbaar dat sommigen buitensporige winsten maken ten koste van de gezondheid van de gebruikers en dat die kosten vervolgens worden verhaald op de maatschappij. Daarom is de strijd tegen de handel legitiem.

Het meeste heil kan worden verwacht van structurele preventie- informatie- en ontradingscampagnes zoals die tegen alcohol en tabak. Speekselcontroles en een grotere pakkans zouden op termijn het gebruik doen afnemen, zoals dat met alcohol is gebeurd. Misschien toch een ietwat optimistische veronderstelling want vooralsnog blijft het aantal probleemgebruikers stijgen en neemt het gebruik bij jongeren ook nog toe. Als de overheid zich terugtrekt uit de haven van Antwerpen en laat betijen, dan zullen ook hier gewelddadige conflicten ontstaan.

Uit het levendig debat achteraf bleek meteen dat het laatste woord hierover nog lang niet gezegd is en dat de kwestie de gemoederen danig blijft verhitten.

Het fotoboek van Teun Voeten is verkrijgbaar in onze shop.