DeWereldMorgen.be oppert echter dat het een illusie is te geloven dat er überhaupt neutrale woorden bestaan. Nu is het natuurlijk zo dat woorden hun oorsprong vinden in een sociaal-historische context, die ook telkens gekleurd wordt door een ‘contemporain’ ethisch discours.

In die zin is het maar de vraag of de ‘kleuring’ van het woord ‘allochtoon’ nog past bij de huidige maatschappelijke dynamieken en aspiraties. Het woord ‘allochtoon’ betekent letterlijk: “van een andere aarde/gebied afkomstig zijnd”. Het werd in 1971 ingevoerd als een eufemisme voor het eerder gangbare ‘immigrant’.

Echter, in die context van migratie wordt het ambigue. Het is verre van duidelijk hoe lang een nieuwkomer ‘vreemdeling’ blijft. Welke maatstaven worden hier gehanteerd? Er wordt geworsteld met de notie generaties – we spreken over 1ste of 2de generatie allochtonen.

Vandaag, in een groeiend intolerant discours, geeft het woord vooral  uitdrukking  aan het unheimliche van de vreemdeling,  als zou hij een onaangepaste indringer in de maatschappij zijn. Het is duidelijk dat op die basis de notie ‘allochtoon’ meteen haar relatieve beginnersneutraliteit heeft verloren.

‘Allochtoon’ wordt vandaag overwegend geassocieerd met ‘probleemgroep’. Er lijkt een angst te circuleren, dat met het afschaffen van de term ‘allochtoon’ deze problemen met hen mee in de doofpot worden gestopt. Maar hoe werkelijk – feitelijk –  is, bijvoorbeeld de relatie tussen allochtonen en groepen oproerhitsers? Cijfers geven aan dat dit om een minderheid gaat.

Bovendien lezen we over rellen die door mensen van verschillende afkomsten worden gestart. Het echte probleem met de term is tweeërlei. Door vingerwijzing naar ‘de allochtoon’ laten we amokmakers geloven dat hun afkomst, veeleer dan hun grensoverschrijdend gedrag, het probleem is.

Ook scheren we door de impliciete associatie van de term, amokmakers en ‘verantwoordelijke burgers van andere origine’ over één kam. Verantwoordelijke ‘allochtone burgers’ worden daardoor bevreemd van hun affiniteit met die samenleving. 
Voor ons gaat de fundamentele kwestie dan ook niet alleen over een term, altijd een beetje constructie, maar over hoe wij als samenleving verantwoordelijkheid willen nemen.

Wanneer we ons als burgers engageren in een samenleving – en hier speelt dan niet langer de identiteit –  wil dit zeggen dat we afspraken maken met elkaar, en dat we een gedeelde verantwoordelijkheid dragen om die afspraken na te komen. Indien dit niet gebeurt, spreken we mensen op hun gedrag aan in plaats van op hun huidskleur of afkomst.

Het schrappen van het woord ‘allochtoon’ hoeft in die zin niet te leiden naar een meer laisser faire-samenleving. Waar het om gaat, is al het grensoverschrijdende gedrag aan te spreken, ook datgene wat door onze relatieve ‘in-groep’ wordt vertoond.

Hierin ligt, wellicht, ook onze verantwoordelijkheid als burgers: om op constructieve wijze met situaties van conflict te kunnen omgaan, als een uitdaging om telkens weer creatief de fundamenten voor een leefbare samenleving te bedenken.

Karen De Looze, Nicole Note en Pieter Meurs

Karen De Looze, Nicole Note en Pieter Meurs zijn onderzoekers bij het Centrum Leo Apostel aan de VUB, maar schreven dit stuk in eigen naam.