Voor het zevende jaar op rij organiseerde Klimaka de “Sleep-Out”: een actie die burgers oproept om mee met de daklozen  aan te voelen hoe het is om een koude nacht op de straten door te brengen. Tijdens het evenement worden gratis maaltijden en drank uitgedeeld, en worden er optredens gegeven. Mensen slapen ‘s nachts in een slaapzak op het plein waar de actie was georganiseerd. De sleep-out kreeg op vrijdag steun van “De Fietsers van Vrijdag” – dit zijn Atheners die op ludieke wijze de straten van de hoofdstad fietsvriendelijker willen maken en al ruim 2 jaar elke vrijdag met duizenden de straat op komen. Al fluitend, bellend en joelend kwamen ze voorbij het Klafthmonos-plein gefietst; een stoet van duizenden fietsers, die een kwartier lang de hele Stadiou-straat opeiste.

Sleep Out 2012

Dit jaar is de Sleep Out nog actueler dan de voorbije zes keer. Na twee jaar van besparingen, zijn dit de trieste cijfers (volgens het Griekse bureau van Statistieken):

• Griekenland staat op de 7de plaats in de EU-27 met het hoogste percentage (27,7%) armen en mensen die sociaal uitgesloten zijn, na Bulgarije, Roemenië, Letland, Litouwen, Hongarije en Polen.
• 25,5% van de Grieken die NIET onder de armoedegrens leven, wonen in omstandigheden die niet aan hun noden tegemoet komen.
• 27,8% van de Grieken die niet als arm worden beschouwd, hebben het moeilijk om hun rekeningen te betalen.
• 1 op 7 Grieken eet in soup kitchens.

Het aantal daklozen neemt dagelijks toe in de Griekse hoofdstad, ondanks het feit dat het een grondwettelijk recht is dat de Griek een dak boven zijn hoofd heeft. De Sleep Out had als doel om de mensen er op te wijzen dat de situatie ook wettelijk moet worden aangepakt. Het kan niet zijn dat enkel filantropische organisaties moeten zorgen voor de mensen aan de onderkant van de sociale ladder. Bovendien wordt er met de besparingsmaatregelen flink gesneden in de werkingskosten van Klimaka en binnenkort zal de organisatie niet meer kunnen beantwoorden aan de vraag die alsmaar groter wordt.

Nu is de lente in Griekenland al wel begonnen, en de temperaturen ‘s nachts zijn niet meer zo laag als afgelopen februari toen ik samen met een TV-ploeg de bestelwagen van Klimaka volgde toen die kledij en warme dekens uitdeelde aan de daklozen. Toen sneed de koude noordenwind door je kleren heen en bevroor je botten. Wie denkt dat het in Griekenland altijd warm is, heeft het mis. De temperatuur flirtte in februari meermaals met het nulpunt en de wind deed het nog kouder aanvoelen. Dit is een verslag van een avond op de Atheens straten met de daklozen.

Klimaka

We hebben toen een afspraak met de ploeg van Klimaka, een NGO die instaat voor daklozenopvang en zelfmoordpreventie. Net achter de bruisende uitgangswijk Gkazi, waar de Atheense jongeren komen feesten, ligt het opvanghuis van Klimaka. Vanaf het metrostation Kerameikos loop je door de bruisende buurt, maar van zodra de café’s, restaurantjes en clubs achter je liggen, kom je opeens in een andere wereld. Langs een treinspoor loopt een hobbelige, slecht geasfalteerde weg, en daar vind je het opvangtehuis, geschilderd in felle kleuren, waar de daklozen van Athene kunnen komen aankloppen voor een warme maaltijd, een extra deken of misschien wel voor een dak boven hun hoofd voor één nacht.

Medewerkster Ada Alamanou staat klaar met een ploeg die een bestelwagen volstouwen met warme dekens en extra kleren. Allemaal geschonken door Atheners die begaan zijn met het lot van de daklozen en die op die manier hun bescheiden steentje willen bijdragen om het leed van deze mensen te verzachten.

Ada en de ploeg brengen ons naar een kerkplein met zicht op de Akropolis. Hier liggen in gaanderijen, voor gesloten winkels die nu te huur staan, mensen te rillen van de kou, mensen die geen dak meer boven hun hoofd hebben. We zien de klassieke daklozen hier, zoals drugsverslaafden of de illegale vluchtelingen uit Palestina, Irak of Afghanistan.

De nieuwe daklozen

“De laatste tijd zijn er echter heel wat nieuwe daklozen bijgekomen”, volgens Ada. “Mensen die het tot voor kort redelijk goed hadden: ze hadden een job, een huis, een auto, en een lening om dat allemaal af te betalen. Velen zijn echter hun job kwijtgespeeld en kunnen de eindjes met hun werkloosheidsuitkering niet aan elkaar knopen. We noemen hen de nieuwe armen”. Die werkloosheidsuitkering bedraagt, op het moment dat we met Ada spraken, ongeveer 450 euro per maand, voor de duur van 12 maanden (tijdens het moment van publicatie is dit bedrag al teruggevallen op 360 euro en het is niet uitgesloten dat het de komende maanden nog zal dalen). Na die 12 maanden is het afgelopen, krijg je niets meer en ben je ook niet meer verzekerd bij een sociale kas. Velen zijn uit hun huizen gezet omdat ze de huur of de lening niet meer konden betalen.

Er wordt altijd gezegd dat er in Griekenland (en in de landen rond de Middellandse Zee) in het algemeen een soort van opvang bestaat binnen de familie. In moeilijke tijden wordt je door familieleden opgevangen, tot je er weer bovenop bent. Dat sociale netwerk dreigt door de crisis ook helemaal te verdwijnen. Bovendien zijn heel wat van de nieuwe daklozen te beschaamd om hun familie te vertellen dat ze op de straat leven of dat ze hun job kwijt zijn.

De deuren van de bestelwagen gaan open en mensen komen aarzelend dichterbij, en je merkt inderdaad de schaamte. Ze stoppen hun gezicht weg, om toch zeker niet in beeld te komen. Dankbaar nemen ze de dekens en warme kleren in beslag.

“Je zult zien dat de politie deze mensen hier morgenvroeg komt wegjagen”, vertrouwt Ada me toe. “Ze nemen deze dekens en en alles wat op straat blijft liggen in beslag en gooien het bij het vuilnis. Weet je dat er geen wettelijk statuut voor “dakloze” is in Griekenland? Het is alsof daklozen voor de wet niet bestaan. Er is dus ook geen bescherming voor hen. We staan hier te dweilen met de kraan open.”

Dat blijkt uit het feit dat er nauwelijks voorzieningen zijn om deze mensen op te vangen bij deze koude. In Athene zijn in februari twee daklozen gestorven aan onderkoeling. Ook in Chania, op Kreta, werd een dakloze ‘s ochtends vroeg levenloos aangetroffen of een bankje. Op Kreta, waar het fenomeen dakloosheid tot voor kort compleet onbekend was.

Uiteindelijk zal de stad Athene later deze maand toch een groot lokaal ter beschikking stellen om de daklozen op te vangen tijdens de koudste nachten van het jaar.

Georgos en Iakovos

De ploeg van Klimaka bestaat uit mensen die zelf dakloos zijn, maar die in ruil voor kost en inwoon de NGO helpen. Eén van hen is Georgos, die technicus was bij een televisieomroep. Toen hij zijn job verloor, en zijn lening niet meer kon betalen, werd zijn huis door de bank in beslag genomen. Georgos is een strijdvaardige vijftiger, die niet bij de pakken bleef zitten, en met veel zin de daklozen wil helpen. Hij heeft geen goed woord over voor de Griekse politici, “die het Griekse volk verraden hebben”, maar nog erger gaat hij tekeer tegen de casinokapitalisten die enkel uit zijn op winst en spelen met de miserie van een heel volk. “Waar hebben wij schuld aan?”, fulmineert hij. “Waarom moeten wij gestraft worden en waarom worden de Grieken als de paria’s van Europa afgeschilderd? Alsof er in Duitsland en Nederland geen corruptie bestaat. Men is gewoon op zoek naar een voorwendsel om zo veel mogelijk geld uit Griekenland te persen.”

Iakovos Chatzistavrou is bedaarder. Hij gaat met de ploeg mee als fotograaf. Hij heeft een professioneel fototoestel, GSM en business cards, maar ook Iakovos is dakloos. Een paar maanden geleden ging de krant waarvoor hij werkte, Eleftherotypia, op de fles. De medewerkers waren al maanden niet meer uitbetaald maar waren toch aan het werk gebleven in de hoop om toch ooit nog een deel van hun achterstallig loon te recupereren. Dat is niet gelukt. Toen het verdict viel, zat Iakovos al door zijn spaarcenten heen en omdat er nog een hele bureaucratische lijdensweg volgt na een faillisement, heeft hij (nog) geen recht op werkloosheidsuitkering.

Iakovos is beroepsfotograaf, en niet de eerste de beste. Voor het magazine dat bij de krant zat, maakte hij steeds de fotoreportages, en hij werd daarvoor meermaals bekroond. Iakos Chatzistavrou heeft zijn eigen site, waarop u zijn werk kunt bekijken.Hoewel hij de halve wereld heeft rondgereisd, is hij nu gedwongen om rond te zwerven in de Atheense straten. Hij krijgt bij Klimaka kost en inwoon omdat hij met zijn werk de problematiek van de Atheense daklozen in de schijnwerpers plaatst. Iakovos staat nog steeds open voor voorstellen om mee te werken aan reportages over sociale thema’s in Griekenland, zoals het daklozenprobleem, illegale immigratie of druggebruik. Hij probeert nu op alle mogelijke wijzen aan opdrachten te komen van buitenlandse kranten of zenders, om zo te overleven.

Filantropie

Terwijl de ploeg van Klimaka dekens en kledij uitdeelt, komt een andere groep vrijwilligers het plein opgereden. Ze hebben geen naam, maar het zijn religieus geïnspireerde burgers (ze dragen een muts waarop staat “God is liefde”) die uit naastenliefde voedsel, warme thee en soep uitdelen. De daklozen nemen nederig alles in ontvangst en wanneer ze de handen van de vrijwilligers proberen te kussen, worden ze weggeduwd. Dit soort gedrag valt niet in goede aarde; behalve voedsel en warme drank proberen de vrijwilligers ook het moreel van de daklozen een beetje op te krikken, want deze mensen zitten helemaal aan de bodem.