Opinie, Nieuws, Wereld, Samenleving, België, Feminisme, Seksisme, Uitbuiting, Prostitutie, Neoliberalisme, Pooiers, Geweld tegen vrouwen, Machtsrelaties, Sekswerkers, Bordelen -

Prostitutie, neoliberalisme en realiteit

Prostitutie wordt vaak te simplistisch benaderd. Men zegt dat het een vorm van uitbuiting is zoals andere en verklaart de behoefte eraan als natuurlijk. De media houden ons een romantisch plaatje voor; de ideologieën van neoliberalisme en seksisme beschermen het systeem en verbergen de machtsrelaties die erachter zitten. Er is een andere kijk nodig om de problemen zichtbaar te maken.

woensdag 7 december 2011 13:10
Spread the love

“Over the last few decades, pornography and prostitution have become more and more socially acceptable, more ‘mainstreamed’. We are generally told that this process is a positive sign of the liberalization of society, a movement away from restrictive social norms associated with the Fifties and earlier decades. The acceptability of pornography and pimping is tied closely in the public mind with tolerance for lesbians and gays, improved sex education, improved access to birth control technologies, etc. We are told it is a package deal.”  D. A. Clarke, 2004 (i).

Inleiding

Zijn mensen die zeggen dat prostitutie “een job als een ander is”, seksueel bevrijde denkers of wegrationaliserende oogklepdragers? Waarom is de meerderheid van de prostituees vrouw? Wat is er verborgen achter het begrip ‘sekswerker’? Wat is het effect van het bestaan van een systeem van prostitutie? Welke ideologie beschermt het bestaan van dit systeem?

Met zo weinig feministische denkkaders en discussie beschikbaar in de samenleving is het niet gemakkelijk om ergens een serieuze mening of debat over te kunnen hebben. Neoliberale waterdragers, een uitverkocht media-apparaat en antifeministische masculinisten zijn te goed vertegenwoordigd en hebben een hegemonie bereikt waardoor we sommige meningen haast niet meer kunnen denken.

Is er eigenlijk nog iemand tégen prostitutie tegenwoordig? Met al die hippe films en boeken – in wat je het middenklasse-callgirl genre kunt noemen – die subtiel en onsubtiel prostitutie ten hemel prijzen als het meest bevrijdende en/of glamoureuze wat je als vrouw maar kan doen en pooiers die vlot de media bespelen, lijkt het alsof iedereen het erover eens is: prostitutie is best wel leuk, romantisch, een eigen vrije keuze.

In sommige Ladyfests (feministische bijeenkomsten met muziek en workshops) geven pooiers nu workshops over pornografie en prostitutie als bevrijdende vormen van seksualiteit – wat zij dan onder de noemer seks-positivisme plaatsen (ii). In plaats van beschouwd te worden als de uitbuiters van vrouwen, krijgen ze spreektijd op feministische plaatsen – hoe is de wereld zo kunnen veranderen?

En dan nu: de realiteit

“In prostitution, there is always a power imbalance, where the john has the social and economic power to hire her/him to act like a sexualized puppet.”  Farley et al., 2003 (iii)

Prostitutie is een van de meest verschrikkelijke, uitbuitende, dodelijke en vrouwenhatende systemen in deze wereld. Er is een hiërarchie van uitbuiting en dwang in prostitutie. Volgens onderzoek is aan de top van de piramide ongeveer een 2 procent van de vrouwen werkzaam in de sector die veel geld krijgen van enkele mannen, op een korte tijd en vrij snel kunnen wegraken of stoppen, of uitgekocht worden door een man die hen ondersteunt.

Daaronder vinden we zo’n 38 procent van de vrouwen werkzaam die in de prostitutie zijn gekomen door geldnood en doordat prostitutie voor hen een optie werd gemaakt door een geschiedenis van seksueel misbruik, incest en dergelijke. En daaronder bevindt zich de 60 procent vrouwen die het armst is, die enorm beperkte keuzes hebben in hun leven en vaak fysiek gedwongen worden tot prostitutie (iv).

Het meest walgelijke aan het debat rond prostitutie is dat de onderklasse van meest uitgebuite prostituees bijna nooit aan het woord komt hoewel zij de overgrote meerderheid van vrouwen in de prostitutie vormen. Vrouwen die door mensenhandel naar westerse landen zijn gebracht en worden opgesloten en/of fysiek bedreigd, kunnen helemaal niet aan het woord komen (tenzij achteraf als ze kunnen ontsnappen). Het is meestal die geprivilegieerde bovenste 2 procent die spreekt of boeken schrijft (v).

Tegenwoordig gebruikt men vaak de term ‘sekswerker’ om te spreken over prostituees. Er zijn ook pooiers die zich uitgeven voor sekswerker en op die manier het debat proberen te beïnvloeden – ze krijgen vaak een sympathiek luisterend oor, want het zijn “mensen van in het beroep”, “prostituees die zelf aan het woord komen”, enzoverder. Het doet sterk denken aan managers die eigenlijk enkel bezig zijn met de aandeelhouders meer winst te bezorgen, maar zich toch gaan proberen voorstellen als een werker als een ander, “één van jullie”.

De opkomst van de neoliberale globalisering heeft ook een impact gehad op de prostitutie. Om maar enkele voorbeelden te geven: er is steeds meer ‘sekstoerisme’ waarbij mannen met geld reizen naar andere landen; de ecologische crisis draagt ook bij tot problemen van armoede en delocalisering en heeft mede hierdoor bijgedragen tot een enorme toename van prostitutie (vi).

De omstandigheden in de prostitutie zijn verschrikkelijk, prostituees hebben extreem veel kans op verkrachting, soa’s, mishandeling en geweld zowel door de pooiers als de klanten-uitbuiters en soms ook de politie. Legaliseren van prostitutie heeft als effect – wat de bedoeling ook is – de legalisering van dit geweld.

Studies verschillen qua exacte cijfers, maar altijd blijkt dat een overgrote meerderheid van vrouwen (80 – 95 procent) dit beroep niet zou uitoefenen moest het anders kunnen – ook in landen waar het gelegaliseerd is. Als prostituees gevraagd wordt of ze zouden willen dat hun dochters dit beroep uitoefenen, antwoorden ze allemaal ‘neen’.

Er is een groot verband tussen seksueel misbruik op jonge leeftijd en prostitutie. Heel veel prostituees hebben last van posttraumatische stressstoornis en andere geestelijke en lichamelijke problemen veroorzaakt of getriggerd door prostitutie (vii).

In het neoliberalisme is het ook moeilijk om op een andere manier te denken dan in economische termen. Het aanbieden van koopwaar door een partij, gekocht door een andere partij, is de norm, wat die koopwaar dan ook is. De neoliberale ideologie verkoopt ons een sprookje van een vrije markt waarop iedereen zich vrij kan bewegen zonder beperkingen, zonder problemen.

Armoede wordt een keuze, je eigen schuld. Mensen met problemen hebben er zelf om gevraagd, want de wereld is rechtvaardig zoals die is, werklozen zijn allemaal profiteurs, etcetera. Als we op die manier blijven denken en kijken, kunnen we de dwingende krachten die op mensen inwerken niet meer zien – ze worden onzichtbaar en zo kunnen ze blijven bestaan.

Bewuste manipulatie: de pooier

We, the survivors of prostitution and trafficking gathered at this press conference today, declare that prostitution is violence against women. Women in prostitution do not wake up one day and “choose” to be prostitutes. It is chosen for us by poverty, past sexual abuse, the pimps who take advantage of our vulnerabilities, and the men who buy us for the sex of prostitution.” Manifesto, Joint CATW-EWL Press Conference, 2005 (viii)

Pooiers zijn een diverse groep mensen die op maximale winst uit zijn; daarvoor kiezen ze op zeer rationele wijze die methoden die nodig zijn om dat doel te proberen te bereiken. Ook pornografie past netjes in het plaatje: op die manier kunnen pooiers de vrouwen die ze gebruiken niet slechts enkele keren verkopen, maar tienduizenden keren.

Prostituees worden vaak gefilmd waardoor hun pooiers nog meer winst kunnen realiseren, langs de andere kant is pornografie steeds gewelddadiger geworden en vragen klanten – die meestal ook naar pornografie kijken – van prostituees steeds meer om extreme, lichaamsbeschadigende seksuele handelingen.

Joe Parker stelt in How prostitution works (ix), dat veel mensen zich vaak geen echte voorstelling kunnen maken van hoe pooiers werken. Die realiteit is gruwelijk: hoe pooiers zich organiseren, hoe ze vrouwen zoeken die bijvoorbeeld al zware ervaringen hebben gehad in hun jeugd, seksueel misbruik, geestelijke problemen, etc. Hoe ze vrouwen kraken en voorbereiden op prostitutie.

Een vrij ontnuchterende kijk voor mensen die nog geloven in de glamour die de media ons voorspiegelen en belangrijk om de discussies over ‘vrije keuze’ in hedendaagse linkse / feministische kringen nog enigszins te verbinden met de realiteit.

In enkele landen, zoals Nederland, werd gepoogd de omstandigheden voor prostituees te verbeteren door een verregaande legalisering. Ondertussen is duidelijk dat dit beleid gefaald heeft. De pooiers en klanten hebben geprofiteerd van deze legalisering. Pooiers waren plots zakenlui als een ander. Hun vermogen om winst te maken schoot de hoogte in, gezien ze nu meer dan vroeger legaal konden werken.

Achteloos verklaart een pooier in een interview dat zijn doel is om 500 bordelen open te hebben (x). Zonder boe of ba wordt bordeeluitbater Theo Heuft als een sympathieke zakenman voorgesteld in de zelfverklaarde kwaliteitskrant De Morgen (xi).

In de landen of steden waar prostitutie gelegaliseerd is, groeit meestal ook het illegale gedeelte van de prostitutie – nog meer winsten voor pooiers, nog meer geweld tegen vrouwen. Karina Schaapman beschrijft in Hoerenlopen is niet normaal (xii) overtuigend het falen van het Nederlandse beleid. Het is duidelijk dat een andere aanpak nodig is.

Verdringing en outsourcing van geweld: de klant-uitbuiter

“Judith Lewis Herman, Professor of Clinical Psychiatry at Harvard University Medical School, is perplexed at what she calls ‘mass social dissociation’ or the social denial about prostitution in society. She asks how we live knowing and not knowing about it – ‘a worldwide enterprise that condemns millions of women and children to social death and often to literal death, for the sexual pleasure and profit of men’ and that thrives everywhere.” (xiii)

Een belangrijk probleem bij het debat over prostitutie is dat we niet genoeg naar de rol van de klant kijken in het voortbestaan van dit systeem. Klanten zijn mensen die hun eigen plezier als absoluut belangrijk stellen en de wensen van de prostituees volkomen negeren.

Het kan niet anders dan een extreme verdringing eisen om naar bordelen te gaan, wetende dat de meeste vrouwen daar gedwongen of toch zwaar tegen hun zin werken in walgelijke omstandigheden. Maar de hedendaagse ideologie van de vrije keuze maakt dat verdringen vast gemakkelijker, net als het feit dat het beroep in sommige landen legaal is – als de overheid het ook erkent, wat kan er dan nog mis zijn? En veel boeken en films zeggen dat prostituees een luxeleventje leiden en er zelf voor kiezen, niets aan de hand dus …

Klanten betalen, via een omweg, de pooiers. Waarvoor betalen klanten eigenlijk? Zij betalen o.a. voor het geweld dat nodig is om vrouwen op de plaats te houden, beschikbaar te maken. Dit geweld wordt deels uitbesteed aan de pooiers (xiv), zodat de klanten-uitbuiters hun handen kunnen wassen in onschuld en zij zichzelf kunnen wijsmaken dat het OK is wat ze doen.

Er is een massieve sociale dissociatie op allerlei vlakken: mensen hebben vaag wel een idee van dat er een probleem is met prostitutie, maar de realiteit van het geweld wordt voor hen verborgen gehouden (het geweld wordt voor hen gedaan door de pooiers, de media stellen alles rooskleurig voor) en er is een ideologie beschikbaar, een discours waardoor ze de schuld en de eventuele schuldgevoelens in hun hoofd kunnen afwentelen.

Een lid van een groene partij (jawel) die ik tegenkwam, begon te schelden op “die studentes die te veel luxe willen – ze willen allemaal op vakantie, een gsm, auto, stereoketen … en daarom prostitueren ze zich, en gezien er aanbod is, zijn er ook klanten” – op die manier wordt alle schuld netjes weggewassen.

In een Cosmopolitan die ik kocht, stonden interviews met mannen die naar bordelen gingen – van de eerste tot de laatste hebben ze eigenlijk door dat er iets niet klopt, maar ze duwen het weg, dat is zelfs uit die simpele interviews duidelijk. Klanten-uitbuiters kopen hun schuld weg, het roept herinneringen op aan de aflaten voor zonden die de katholieke kerk vroeger kon toestaan.

Maar de kern van de zaak blijft dat klanten-uitbuiters geweld plegen op de prostituees en verantwoordelijk zijn voor dat geweld, of ze zich er nu bewust van zijn of niet, of ze zich er nu schuldig over voelen of niet.

Individualisme

Sexuality is to feminism what work is to marxism: that which is most one’s own, yet most taken away.” Catharine A. MacKinnon (xv)

Prostitutie is geen job als een ander. Mensen die denken dat dit wel zo is, zijn duidelijk mensen die niet de problemen in die industrie hebben gezien, die niet de lijken en de gewonden hebben kunnen tellen, de door mensenhandel erin gedwongen vrouwen, de vrouwen die gekraakt, gemanipuleerd en ‘klaargemaakt’ zijn door pooiers.

Natuurlijk ‘kiezen’ mensen soms voor prostitutie. Dat is nogal logisch: als je van bepaalde groepen van de wereldbevolking hun keuzes inperkt en hun identiteiten kneedt en hen ondergeschikt maakt via allerlei vormen van onderdrukking – ja, dan zullen heel wat vrouwen de keuze maken om in de prostitutie te stappen.

Of ze die keuze ook zouden maken in een wereld waarin er geen economische noodzaak of dwang zou zijn, een wereld waarin vrouwen niet als minder behandeld worden en daardoor vaak minder keuzes hebben in het werk dat ze kunnen doen, dat is iets anders.

Het is zeer pijnlijk om te zien dat de neoliberale ideologie die ons omringt ook de geesten van linkse en feministische mensen besmet. Op een bepaald niveau gaan we geloven in individuen vrij van de impact van allerlei sociale krachten, individuen die volledig vrij hun leven kunnen leiden en vrij keuzes maken, niet gehinderd door structurele barrières.

Op die manier krijgen we een belachelijke karikatuur van de realiteit – mensen bestaan niet zomaar als individu los van elkaar. Allerlei sociale mechanismen werken in op mensen en beïnvloeden hen en daardoor komen ze bijvoorbeeld vaker dan anders terecht in bepaalde beroepen.

Het neoliberale paradigma van individuele vrijheid wordt gebruikt tegen massabewegingen en kritische analyses op groepsniveau. Die kunnen niet meer, worden niet meer aanvaard. Door die ideologische omkering zijn feministes die kritisch staan tegenover bepaalde praktijken – of dat nu het huwelijk is of carrièrefeminisme of pornoficatie – beschuldigd van censuur en het inperken van de vrijheid van vrouwen. De bankiers, pooiers en pornomakers daarentegen zijn plots degenen die die meest individuele expressie helpen mogelijk maken (xvi).

Feministische blik

Waarom is de uitbuiting in prostitutie eigenlijk anders dan de uitbuiting die mensen verduren door bijvoorbeeld werk bij een bank of een hamburgermultinational? Er is een belangrijk onderscheid tussen het verkopen van je arbeidskracht en van je lichaam, prostitutie moet veeleer gezien worden als een vorm van slavernij.

Van de andere kant zou je prostitutie als een zeer normaal verschijnsel kunnen beschouwen binnen het kapitalisme. Steeds verdergaande commodificatie betekent dat uiteindelijk alles een product kan zijn dat gekocht en verkocht kan worden. Op die manier bekeken, is prostitutie de ultieme normale seks die volledig binnen kapitalistische paradigma’s verloopt. Als feministes zouden we moeten beseffen dat dat niet iets is dat we moeten vieren, maar iets dat we moeten bestrijden.

Omdat de overgrote meerderheid van prostituees vrouw is, is een specifiek feministische analyse nodig; prostitutie is een symptoom van de scheve machtsverhouding tussen vrouwen en mannen in onze samenleving.

Gedwongen seks is geen seks, maar verkrachting. Alle vormen van dwang tellen hierbij mee: rechtstreekse fysieke dwang, dwang door de dreiging met geweld, economische dwang en allerlei subtiele sociale mechanismen.

Feministes werken aan een bevrijdende kijk op seksualiteit en zien gedwongen vormen van ‘seks’ als hindernissen voor echte seksuele bevrijding. Prostitutie is een fenomeen waarin twee onderdrukkingen op een unieke manier samenkomen: economische onderdrukking, die de meeste mensen in het kapitalistische systeem ondervinden, en onderdrukking op basis van sekse / seksualiteit, die vrouwen treft (xvii).

Het is geen toeval dat het overwegend vrouwen zijn die in de prostitutie terechtkomen en dat de mannen die te vinden zijn in de prostitutie vaak uit lagere sociale klassen of andere zwakke posities komen.

Dat prostitutie acceptabel wordt gemaakt, wil zeggen dat de boodschap wordt gebracht dat vrouwen koopwaar zijn, objecten om te gebruiken. Ikzelf en andere vrouwen die ik ken, zijn al lastiggevallen op straat, hebben al te horen gekregen “hoeveel vraag je?” – in hoeverre komt dat doordat klanten niet strafbaar zijn en doordat dit soort gedrag zo acceptabel wordt gemaakt?

Het is tevens zo dat prostituees vaak ook nog mishandeld worden door de politie. Veel mensen zijn daarom voorstander van een systeem waarbij de vrouwen legaal hun werk kunnen doen. Tezelfdertijd, zoals in het Zweedse model, kunnen we voorstander zijn van criminalisering van de klant-uitbuiter, want prostitutie is een vorm van uitbuiting.

Wij zijn voor de bevrijding van alle vrouwen. Maar dat wil niet zeggen dat we niet tegen pooiers, klanten of prostitutie als systeem kunnen zijn. Prostitutie als geheel is een systeem dat mee de onderdrukking van vrouwen in stand houdt.

Naar een oplossing

Bij het werken naar een oplossing moeten we enkele principes en realiteiten in acht nemen. Ten eerste, oplossingen of wetsaanpassingen mogen geen nadelen inhouden voor prostituees. Ten tweede, gezien de ongelofelijk precaire realiteit waarin de meeste prostituees zich bevinden, moeten we een oplossing vinden die hiermee rekening houdt.

Ten derde, we kunnen niet volstaan met een zeer nauw bekeken oplossing, maar moeten naar de bredere context kijken: normativiteit, mensenhandel, de economische staat van het wereldsysteem.

Wat we tevens moeten doen voor een oplossing is het loslaten van elke hypocrisie of oneerlijkheid of drang naar het hebben van een goed imago, coolheid of de angst om tegen bepaalde media of heersende denkbeelden in te gaan.

We kunnen als feministes niet één groep van vrouwen opofferen voor de rest – een lagere kaste creëren die de problemen moet oplossen, waardoor andere vrouwen dan zogezegd minder last hebben van geweld of verkrachting. Het is ethisch niet aanvaardbaar, het werkt trouwens ook niet en er lijkt een sterke vorm van chantage van dit argument uit te gaan: als we prostitutie afschaffen, krijgen we dan meer geweld op ons dak?

Het is ook niet omdat er belachelijk veel boeken en films en professoren en journalisten prostitutie als iets ‘anders’ proberen voor te stellen dat wij ons daarbij moeten neerleggen – geweld en mensenhandel zijn nooit acceptabel.

Daarom zijn “lichte aanpassingen ter verbetering van de toestand van de prostituees” op de lange termijn ook niet acceptabel. Prostitutie willen verbeteren, is hetzelfde als verkrachting willen verbeteren – het kan niet, het is totaal de verkeerde weg om in te slaan.

Tezelfdertijd is het belangrijk rekening te houden met de ongelofelijk precaire situatie waarin de meeste prostituees zich bevinden. Daarom zijn er hand in hand met andere maatregelen allerlei uitstapprogramma’s nodig die prostituees kunnen helpen met het vinden van andere jobs, financiële bijstand, etc.

Het Zweedse model

Het Zweedse model dat in 1998 is ingevoerd, gaat uit van een visie waarbij prostitutie wordt gezien als een aspect van geweld van mannen tegen vrouwen en kinderen (xviii). De vrouwen worden niet gecriminaliseerd, de kopers wel – deze zijn strafbaar.

Het Zweedse model begint langzaam meer en meer ingang te vinden. Het model is recent ingevoerd in Noorwegen – wel met een andere focus dan in Zweden (xix), in andere landen komt een nieuwe discussie op gang vaak omdat gebleken is dat het huidige beleid gefaald heeft, zoals in Ierland en Nederland – ook in België is er recent opnieuw discussie.

Dit model is niet perfect. Het is niet zo dat Zweden een utopisch land is waar er plots geen seksisme meer is, geen patriarchaat, geen objectificatie of geweld, geen kapitalisme dat mensen dwingt tot allerlei onmenselijke handelingen.

Maar op zijn minst geeft de Zweedse wet een signaal: geweld tegen vrouwen wordt niet geaccepteerd. En het geeft de mogelijkheid om geweldplegers te vervolgen. Prostituees daarentegen moeten niet bang zijn voor vervolging. Een dergelijke wet is wat mij betreft een baken in de duisternis.

Conclusie

Als feministes moeten we verzet bieden tegen een systeem waarin uitbuiting goedgepraat wordt als een vorm van werk, waarin een bepaalde groep verhandeld kan worden, waarin geweld met allerlei neoliberale excuses toegedekt wordt.

Wetten die het kopen/uitbuiten criminaliseren, geven op zijn minst een signaal dat het bestaan van dit systeem niet acceptabel is. Vormingscampagnes voor mentaliteitswijzigingen zijn nog een belangrijk element in een strategie voor een wereld zonder prostitutie.

Het aanpakken van vrouwenhandel, de economische structuren en seksistische systemen in onze wereld zijn noodzakelijk om echt een einde aan prostitutie te kunnen maken.

Prostitutie als geheel, als systeem, geeft een krachtig signaal naar de buitenwereld, namelijk dat het aanvaardbaar is dat er een kaste van vrouwen bestaat die kunnen verhandeld en verkocht worden voor het gebruik en het plezier van mannen. Dit systeem moet verdwijnen, willen we ooit in een wereld kunnen leven zonder geweld, zonder uitbuiting en zonder vrouwenhaat.

Evie Embrechts

Evie Embrechts is actief bij Feministisch En Links (FEL). Met dank aan Karin Werkman en de andere leden van FEL.

Voetnoten:

  • (i) D.A. Clarke. 2004. Prostitution for everyone: Feminism, globalisation and the ‘sex’ industry. Not For Sale, Christine Stark & Rebecca Whisnant (eds). Spinifex Press. Beschikbaar online: http://genderberg.com/docs/Prostitution%20for%20Everyone%20carnifinal.pdf
  • (ii) Het moge duidelijk zijn dat deze term bijzonder slim tactisch gekozen is: het definieert mensen die voor prostitutie zijn als mensen die voor seksuele bevrijding zijn, en de tegenstanders hebben dus geen hokje meer over behalve dat van oubollige-preutse-seuten. Merk de analogie op met het abortusdebat, waar mensen die tegen abortus zijn zichzelf als pro-leven klasseren.
  • (iii) Prostitution & Trafficking in Nine Countries: An Update on Violence and Post-Traumatic Stress Disorder. Farley, M., Cotton, A., Lynne, J., Zumbeck, S., Spiwak, F., Reyes, M.E., Alvarez , D., Sezgin, U. 2003. Online beschikbaar op http://www.prostitutionresearch.com/pdf/Prostitutionin9Countries.pdf
  • (iv) Prostitution’s Hierarchy of Coercion, 2008, meta-analyse door Melissa McFarley, beschikbaar online http://www.prostitutionresearch.com/ProstitutionCoercionHierarchy.pdf
  • (v) Mooie uitzonderingen zijn bijvoorbeeld Not For Sale – Feminists Resisting Prostitution and Pornography, 2004, Christine Stark & Rebecca Whisnant [eds], Spinifex Press en de documentaire Not For Sale, te vinden op o.a. http://videosift.com/video/Not-For-Sale-A-Documentary-About-Sex-Workers of http://www.youtube.com/watch?v=TQydMMjbL5o – in die laatste komen ook Nederlandse prostituees en pooiers aan het woord.
  • (vi) Bijvoorbeeld beschreven in Joel Kovels boek The Enemy of Nature.
  • (vii) Prostitution & Trafficking in Nine Countries: An Update on Violence and Post-Traumatic Stress Disorder. Farley, M., Cotton, A., Lynne, J., Zumbeck, S., Spiwak, F., Reyes, M.E., Alvarez , D., Sezgin, U. 2003. Online beschikbaar op http://www.prostitutionresearch.com/pdf/Prostitutionin9Countries.pdf (last accessed April 26th, 2011); en Zimmerman, C., et al. (2006). Stolen Smiles. The physical and psychological health consequences of women and adolescents Trafficked in Europe. The London School of Hygiene and Tropical Medicine. London 2006.
  • (viii) The Links between Prostitution and Sex Trafficking: A Briefing Handbook, Monica O’Connor And Grainne Healy, 2006
  • (ix) Joe Parker, How Prostitution Works. te lezen in Not For Sale – Feminists Resisting Prostitution and Pornography, 2004, Christine Stark & Rebecca Whisnant [eds]. en beschikbaar online: http://www.prostitutionresearch.com/parker-how.html
  • (x) Not For Sale, documentaire, cf. supra.
  • (xi) Theo Heuft – Nederlandse pooier-kapitalist wil bordeel openen in Brussel. 2009. Tikara. http://tweedesekse.wordpress.com/2009/11/02/theo-heuft-nederlandse-pooier-kapitalist-wil-bordeel-openen-in-brussel/
  • (xii) Hoerenlopen is niet normaal – twijfels bij een liberaal prostitutiebeleid. 2007. Karina Schaapman. Uitgeverij Balans.
  • (xiii) Robb 2006: 359
  • (xiv) Met dank aan Andrea Dworkin voor dit inzicht
  • (xv) Catharine A. MacKinnon. 1989. Toward a feminist theory of the state. Harvard University Press.
  • (xvi) Nancy Fraser bijvoorbeeld beschrijft op boeiende wijze het proces waarbij kapitalisme een aantal aspecten van feminisme geperverteerd heeft, aspecten die nu helpen het kapitalisme te laten bestaan. Nancy Fraser. 2009. Feminism, Capitalism and the Cunning of History. New Left Review # 56.
  • (xvii) Voor een werkelijk fantastische analyse hierover, zie Catharine A. MacKinnon. 1989. Toward a feminist theory of the state. Harvard University Press.
  • (xviii) Karin Werkman. 2009. Sex trafficking in Europe: Prostitution regimes and trafficking victims. Thesis voor MsC Humanitarian Action, University College Dublin.
  • (xix) Ibidem.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!