Premier Papandreou en zijn toenmalige minister van Financiën Giorgos Papakonstantinou verkondigden in april 2010 dat een haircut van de Griekse overheidsschuld het ergste zou zijn wat Griekenland kon overkomen. De lonen zouden naar beneden gaan, er zou geen geld meer zijn voor pensioenen en Griekenland zou de facto failliet zijn. Hoe is het dan mogelijk dat de Griekse premier de haircut van afgelopen week als een overwinning voorstelde?

De cijfers

Minister van Financiën Venizelos zei op donderdag 27 oktober dat de haircut 100 miljard van de overheidsschuld kwijtscheldt en dat er jaarlijks 4,5 miljard schuldaflossing van de rug van de Griek afvalt. Voor we verkeerde conclusies trekken: de totale overheidsschuld van Griekenland werd voor de zomer nog op 353 miljard euro geschat. 100 miljard is daar niet de helft van.

De minister verduidelijkte: de overeenkomst houdt in dat er een 50 procent haircut komt op de overheidsschuld die in handen is van de privésector. Dat zijn dus voornamelijk banken, en die gaan vooral de gevolgen moeten dragen. Venizelos verklaarde dat 206 miljard euro van de Griekse overheidsschuld in privéhanden is. Dan is een haircut van 100 miljard inderdaad gelijk aan 50 procent. Het is niet duidelijk hoe Venizelos aan dat bedrag komt, want in de Hellenic Republic Debt Bulletin nr. 62 van juni 2011 wordt dat  namelijk nog op 282 miljard geschat. Volgens Venizelos is de kleine 80 miljard verschil in handen van andere obligatiehouders die van een apart regime zullen genieten. En daar moeten we het voorlopig mee doen.

In ieder geval kunnen we de cijfers nu een beetje in een beter perspectief zien: de haircut op de totale Griekse overheidsschuld ligt veeleer in de buurt van 28 procent.

Wat gaan de banken doen?

Een belangrijk detail in de overeenkomst is dat de banken vrijwillig de haircut zullen doorvoeren. Kunnen we daarom zeker zijn van die 100 miljard? Dat blijft koffiedik kijken. Feit is dat ze ongeveer 30 miljard euro zullen krijgen om de pil te vergulden. Waar komt die 30 miljard vandaan? Hoeveel zal dit Griekenland kosten? Is het dan daadwerkelijk wel een haircut van 100 miljard euro?

Heel wat obligaties zijn ook in handen van Griekse banken – vooral Ethniki Trapeza, National Bank of Greece – die in het verleden vaak met het mes op de keel gedwongen werden om Griekse staatspapier te kopen. Die banken gaan zware klappen krijgen. Sowieso is hun voorraad cash al flink geslonken, want de Grieken zelf hebben nauwelijks nog spaarcenten en zij die er nog hebben, hebben die al lang in het buitenland geparkeerd.

Het gevolg laat zich makkelijk raden: Griekse banken zullen moeten gaan fuseren en een aantal banken zullen zeker worden genationaliseerd.

De gevolgen voor de modale Griek?

Volgens de minister van Financiën is de overeenkomst positief voor alle Grieken: er is nu weer ademruimte en gezien er jaarlijks 4,5 miljard euro minder aan schuld moet worden afgelost, dienen er geen extra besparingsmaatregelen te worden genomen. De obligaties die in handen zijn van de Griekse pensioenfondsen zouden niet worden beïnvloed door de haircut en daardoor zouden de pensioenen dus ook op het huidige niveau blijven.

Maar wat gaat er gebeuren met de nieuwe lening die Griekenland gaat krijgen? Gaat dat geld worden aangewend om de schuld verder af te lossen, of gaan er eindelijk maatregelen worden genomen om de economie weer aan te zwengelen? Dat is wel erg onduidelijk op dit ogenblik.

De voornaamste oppositiepartij maakte donderdag brandhout van de overeenkomst. Het feit dat op 21 juli 2011 was besloten om Griekenland een nieuwe lening van 109 miljard euro toe te kennen, was blijkbaar niet voldoende om het vertrouwen van de markten te herstellen. De haircut is een vernedering voor de Griekse regering die heeft laten merken dat ze er niet in slaagt om het oorspronkelijke besparingsprogramma (het middellange termijnprogramma dat eind juni in het Griekse parlement werd goedgekeurd) uit te voeren. Zowel de financiële markten als de andere Europese leiders verliezen langzaamaan alle vertrouwen in de Griekse regering.

Nog steeds werkt de overheidsadministratie nauwelijks of niet. Nog steeds is er een enorme belastingontduiking; onderwijs en gezondheidszorg staan op een niveau onwaardig voor een Europees land en er is nauwelijks economische competitie.

Onder curatele

Een belangrijk punt in de overeenkomst is het instellen van een permanente controlecommissie in Athene. Die moet overzien hoe het geld van de lening zal worden besteed. Het was een punt waar vooral Angela Merkel heeft op aangedrongen. Nu is er reeds een soort van controlecommissie: een trojka (afvaardiging van het IMF, de ECB en de Europese Commissie) komt elke 3 maanden de boekhouding van de verschillende ministeries controleren. Maar nu komt er dus een permanente controle en dat leidt natuurlijk tot reacties. Voor vele Grieken en voor de politieke oppositiepartijen heeft Griekenland nu zijn volledige zelfbeschikkingsrecht opgegeven en staat het onder curatele. Je kunt het hen niet kwalijk nemen dat ze er zo over denken.

Reactie

De man in de straat heeft er alleszins een hard hoofd in. Hij gelooft niet dat deze haircut ook maar iets gaat oplossen. Het is uiteindelijk uitstel van executie. En als je de cijfers en prognoses bekijkt, dan is het ook werkelijk absurd. Volgens de voorspellingen zou de overheidsschuld na de haircut in 2020 uitkomen op het niveau van 2009, namelijk op 120 procent van het BNP, toen Georgos Papandreou premier werd. De redenering van de gemiddelde Griek is dan ook: als de premier 11 jaar nodig heeft om zijn land helemaal uit te persen om het dan op het niveau te brengen van het punt waarop hij het roer in handen nam, hoe onnozel moeten wij dan wel zijn om te geloven dat de haircut een goeie zaak voor Griekenland is?