Huurlingen in de straten van Tripoli (foto: Al Jazeera)
Opinie, Nieuws, Wereld, Economie, Politiek, België, Vredesactie, Libië, Wapenexport, Vredesbeweging, Vlaamse regering, Oorlogsindustrie, Oorlogseconomie, Bahrein, Arabische Revoluties, Wapenwet, Wapenlicenties -

“Zwijg stil, onze wapens doden niet”

Opstanden in Midden-Oosten en Noord-Afrika de kop in gedrukt met 'onze' wapens. Houdt een nieuwe Vlaamse wapenwet export van wapentuig naar conflictregio's tegen?

vrijdag 18 maart 2011 18:55
Spread the love

Het Midden-Oosten en Noord-Afrika staan in rep en roer. Overal komen mannen en vrouwen de straat op met de eis om democratie en respect voor hun rechten. Hun vraag wordt beantwoord met kogels. In Europa groeit het besef dat we dit mee in de hand hebben gewerkt door deze explosieve regio’s massaal te voorzien van wapens. In ons land stuiten de wapenleveringen door het Waalse FN aan Libië tegen de borst.

Maar ook Vlaanderen levert wapens aan landen die het niet nauw nemen met mensenrechten. Zo zien we pantserwagens met Vlaamse onderdelen Bahrein binnenvallen. Vlaamse wapens en wapenonderdelen worden ingezet tegen de burgerbevolking in onder meer Libanon, Libië, Bahrein en Palestina.

Hoe kunnen we dit vermijden? Eenvoudig: een Vlaamse wapenwet met strenge criteria, een goed werkende controle en maximale transparantie.

Deze wapenwet ligt binnenkort voor ter bespreking in het parlement. Maar of deze er beter zal uitzien dan de huidige, valt te betwijfelen. Het Vlaamse bedrijfsleven laat geen kans ongemoeid om te benadrukken dat een strenge wapenwet haar bedrijfsbelangen schaadt en bepleit een soepele – lees lakse – interpretatie ervan. Niet zonder succes.

“Zwijg stil, onze wapens doden niet”

Een beeldscherm in een gevechtsvliegtuig, een vizier op een geweer, of een nachtkijker op een soldatenhelm, daar doe je toch niemand kwaad mee? Of wat vind je van deze: onze wapens zijn niet bedoeld voor een leger, maar voor een bedrijf. We kunnen er niets aan doen als dat bedrijf ze dan weer doorverkoopt aan een dictator, toch?

Ondertussen ontwikkelt het Kortrijkse bedrijf Barco samen met Elbit Systems, één van de grootste Israëlische wapenproducenten, trainingssystemen voor de Israëlische luchtmacht. Een systeem dat dient om te oefenen op een bredere gevechtsradius, met het oog op aanvallen op Iran. Een ander Belgisch wapenbedrijf, OIP uit Oudenaarde, een dochterbedrijf van Elbit Systems, levert vuurgeleidingssystemen, nachtkijkers en vizieren aan Israël.

Hoewel onze wapenwet in theorie wapenleveringen aan en samenwerkingen met dit soort partijen moet tegenhouden, wordt binnen de huidige wetgeving Vlaamse leveranciers toegestaan om te leveren aan landen zoals Israël, Bahrein of de Verenigde Arabische Emiraten.

En als het van de wapenindustrie afhangt, liefst zonder dat hierrond lawaai wordt gemaakt. Barco is één van de grote pleitbezorgers van het afschaffen van de vergunningsplicht van haar producten. Door de zogenaamde ‘catch-all’-clausule moet het bedrijf nu immers een groot deel van haar militaire leveringen kenbaar maken.

Deze ‘catch-all’-clausule maakt dat voor goederen, die niet op de vastgelegde lijst van militair materieel staan, maar wel een militaire eindgebruiker als bestemming hebben, ook een uitvoervergunning moet worden gevraagd.

Hoewel een groot deel van de Barco-producten er niet uitzien als wapens (bijvoorbeeld beeldschermen in gevechtsvliegtuigen of militaire simulatoren), zijn ze op dit moment nog vergunningsplichtig. Een vervelende zaak voor Barco, want dat brengt administratieve rompslomp en vooral publieke discussie met zich mee.

De druk is dan ook groot om bij de nieuwe Vlaamse wapenwet de ‘catch-all’-clausule te schrappen. Dit zou meteen met zich meebrengen dat meer dan de helft van de Vlaamse wapenexport onzichtbaar en ontraceerbaar wordt.

Vrienden onder elkaar

Rechtstreeks leveren aan mensenrechtenschenders, ook al gaat het dan om high tech-spullen of onderdelen van wapens, blijft ondanks alles toch nog gevoelig liggen. Maar we hebben in onze wapenwetgeving nog een paar ‘loopholes’ achter de hand.

Zo verlopen het grootste deel van onze leveringen via een ander, bevriend – westers – land. De helft van de Vlaamse wapenleveringen heeft Europese landen als bestemming, één derde gaat naar de VS. Deze landen kunnen op hun beurt de Vlaamse producten verder uitvoeren naar controversiële bestemmingen.

Denken we bijvoorbeeld aan de visualisatieschermen die Barco levert voor de gevechtsvliegtuigen van de Amerikaanse wapengiganten Boeing en Raytheon, en aan het Britse BAE Systems.

De VS zijn de grootste wapenleverancier aan Israël, BAE Systems levert zonder problemen aan ditzelfde land, aan Saoedi-Arabië en andere controversiële regimes in het Midden-Oosten en Noord-Afrika.

Uitvoerlicenties aan dit soort ‘bevriende partners’, worden beargumenteerd met het vertrouwen dat deze landen bij de wederuitvoer van onze producten rekening houden met mensenrechten.

Voor Europese landen zou dit moeten worden gegarandeerd door een Gezamenlijk Europees Standpunt over wapenuitvoer. Dit Standpunt definieert dat bij wapenexporten rekening moet worden gehouden met mensenrechten, overtreden van internationale afspraken, interne onderdrukking en aanwakkeren van regionale conflicten. Maar de praktijk leert dat de Vlaamse wapens via deze derde landen toch terecht komen bij controversiële bestemmelingen.

Zo zien we Britse pantservoertuigen met Vlaamse onderdelen binnenrollen in Bahrein. De bewuste voertuigen werden aan Saoedi-Arabië geleverd door het Britse BAE Systems. Reeds bij de aflevering van de vergunning kwam vanuit de vredesbeweging kritiek op deze levering. Maar onze wapenwet hield ze niet tegen.

Onder druk van de Europese wapenindustrie, werd het intra-Europees wapenverkeer zo goed als volledig geliberaliseerd. Bedrijven die, zoals in Vlaanderen meestal het geval is, wapenonderdelen leveren aan andere Europese landen, moeten geen vergunning meer aanvragen. Met de vergunningsplicht vervalt ook de zichtbaarheid van deze handelsstromen.

In juni 2011 moeten alle Europese lidstaten deze Europese richtlijn omzetten in hun nationale wetgeving. Ze geven hierbij de controle op het verkeer binnen Europa uit handen. Alleen voor export buiten de Unie, wordt nog een vergunning gevraagd. Maar alleen door het bedrijf dat het eindproduct samenstelt. Wapenbedrijven die deze Europese eindproducten willen slijten op de wereldmarkt, gaan dus overal in Europa onderdelen kopen en daarna met hun eindproduct ‘vergunnings’shoppen bij het land met de zwakste exportvoorwaarden.

Vlaamse voorzorgen

En zo komen Vlaamse wapens terecht in het Midden-Oosten en andere conflictregio’s. We kunnen dit alleen voorkomen door een strengere wapenwet en een strikte toepassing hiervan. Eén manier om te vermijden dat onze wapens in de verkeerde handen terecht komen, is de controle behouden op de wederuitvoer uit Europa.

Een nieuwe Vlaamse wapenwet moet een clausule voorzien waarbij een derde land toestemming moet vragen om de Vlaamse producten verder uit te voeren naar een land buiten Europa. Als we dit niet doen, zal het vergunningstoerisme het Europese Gemeenschappelijk standpunt volledig uitgehollen en worden de principes van respect voor mensenrechten die hierin worden verwoord, een lege doos.

Een lekke wapenwetgeving en misplaatst vertrouwen in buurlanden, maakt dat wapens van Vlaamse makelij op de verkeerde plaatsen terecht komen. Vlaanderen moet drastische keuzes maken voor conflictpreventie. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat de export van Vlaamse wapens naar conflictregio’s wordt vermeden.

Vredesactie vzw

Vredesactie is een radicaal-pacifistische vredesbeweging die onder meer via de campagne ‘War starts here’ de oorlogseconomie aanklaagt.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!