Reportage, Nieuws, Economie, Milieu, Klimaatverandering, Mijnbouw, Brazilië, Drinkwater, Waterputten, Soja, Mato Grosso -

Waterputten houden sojaboeren tegen in Mato Grosso

Recent werd de Braziliaanse staat Mato Grosso in twee Amerikaanse studies nog eens betiteld als de 'kampioen in de ontbossing', al zou die de laatste jaren wat afnemen. Naast de jacht op hardhout en de opmars van het rund is vooral soja de grote boosdoener. Luc Vankrunkelsven bericht uit Cuiabá.

woensdag 26 mei 2010 17:35
Spread the love

Wat de Amerikaanse studies er evenwel niet bij vertellen, is dat er al decennialang kaarten bestaan over waar de ondergrond van Mato Grosso razend interessant is voor mijnbouw.

Andere kaarten tonen dan weer aan dat uitgerekend daar nu dikwijls soja aangeplant staat, in handen van buitenlandse bedrijven. Vaak Amerikaanse bedrijven. Weinigen hadden toegang tot die kaarten, al moeten de opeenvolgende Braziliaanse regeringen het toch wel geweten hebben.

Soja als camouflage

Met veel kosten aan input zijn deze bedrijven voor de buitenwereld sojatelers. Het brengt natuurlijk wel wat op, maar de inspanning dient een ander doel en wel op langere termijn. De Braziliaanse wet stipuleert dat niet-productieve bedrijven kunnen worden onteigend en herverdeeld onder de vele landlozen die het land rijk is.

Dàt moet vooral voorkomen worden. Dan maar vlug soja zetten! Daar is toch heel wat vraag naar. Als er ooit een tekort komt aan grondstoffen en de prijzen stijgen, dan kan nog altijd een toelating tot mijnbouw worden aangevraagd.

Mijnbouw heeft niet alleen in de staat Minas Gerais (letterlijk: ‘Algemene Mijnen’) een lange traditie. Nee, ook Mato Grosso heeft zijn verhalen en zijn bergen met mijnafval.

Zo wordt in de volksmond van Cuiabá verteld dat de voormalige Britse premier Margareth Thatcher hier diverse mijnsites bezat. In werkelijkheid gaat het om mijnbouw onder de vleugels van BP (British Petroleum), waar inderdaad nogal wat hooggeplaatste Britten en het Britse koningshuis aandelen in hebben.

Ik ontmoette iemand die jarenlang de uitvoer van zakken van 800 kilogram moest controleren. In deze zakken zat een mengeling van diverse ertsen, die recht naar Groot-Brittannië gingen. Beweerd wordt dat er veel minder werd aangegeven voor de Braziliaanse belastingen, dan dat er in werkelijkheid werd uitgevoerd.

Zandstormen

Conventionele landbouw heeft iets van mijnbouw: zoveel mogelijk uit de grond halen om haar dan uitgeput achter te laten. Het samengaan van landbouw als een vorm van mijnbouw heeft niet alleen gevolgen voor de grond en de ondergrond.

Ook het klimaat verandert, vanwege de CO2 die vrijkomt en vanwege de aarde die blijvend verhit wordt. Rivieren drogen uit. De waterspiegel daalt. Een beboste streek behoudt haar afkoeling en houdt een subtiel klimaatsysteem in evenwicht.

Honderden kilometers ontbossing met monocultuur als soja zorgt voor opstijgende warme lucht en wervelwinden. Dat fenomeen begon in de jaren dertig van de 20ste eeuw in de Verenigde Staten. De Amerikanen werden toen voor het eerst opgeschrikt door voor hen onbekende zandstormen. Mato Grosso kent nu de laatste jaren ook zijn cyclonen.

Je zou er wanhopig van worden

Toch zijn er mensen die standvastig werken aan herstel. De laatste dag in Cuiabá ontmoet ik een broeder van de Salesianen. Hij richtte AMA op en boort al 52 jaar waterputten bij inheemse groepen.

Door de oprukkende soja wordt het waterprobleem bij deze groepen alleen maar scherper. Bij AMA zijn ze slim: opdat de fazendeiros (nvdr: grootgrondbezitters) niet steeds verder in de reservas van de inheemsen zouden binnendringen, boren ze putten aan de rand van de reservaten.

Zo staan de dorpen nu strategisch aan de buitenkant van de inheemse gebieden. Een fazendeiro durft dan minder goed grond in te pikken. Vorig jaar nog hielden ze op deze manier Blairo Maggi buiten.

Hij is één van de grootste sojaboeren en tot voor kort gouverneur van de staat Mato Grosso. Je zou van zo iemand verwachten dat hij de wetten kent en respecteert. Als hij zijn soja in Europa komt slijten, proclameert hij zo graag: “Wij handelen alleen binnen het wettelijke kader”.

Waterputten schijnen dus efficiënter te zijn om zo iemand tegen te houden dan wetten.

Luc Vankrunkelsven, Cuiabá, 30 april 2010 

Luc Vankrunkelsven is medewerker bij Wervel vzw. Hij schreef al verschillende boeken over duurzame landbouw en soja in Brazilië.

PS 1: Bij het afwerken van deze tekst krijg ik een e-mail uit Brussel binnen. Daar loopt momenteel in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) een toneelstuk over de Belgische kolonisatie in Congo en over ’50 jaar onafhankelijkheid van Congo’.

De actualiteit wordt in het toneel verwerkt, onder meer dat de Chinezen nu de rol van de Belgen hebben overgenomen in het wegslepen van grondstoffen. In het theater zingen de Congolezen:
“Wij hebben de bossen, jullie het hout;
Wij hebben het water, jullie de vissen;
Wij hebben de petroleum, jullie de auto’s …”

Wat zouden de Brazilianen in zo’n toneel zingen?

PS 2: De laatste avond in Mato Grosso krijg ik de onverwachte kans om de Braziliaanse kerk Santo Daime te leren kennen. In die religie staat het drinken van de ayahuasca centraal, een thee gemaakt van de slingerplant cipó jaguba en de rainha, een struik verwant met de koffieplant.

De religie ontstond onder de rubbertappers van de staat Acre. De stichter is mestre Raimundo Ireneu Serra (1890-1971). De thee met geestesverruimende krachten is een erfenis van vele inheemse volkeren uit de Andes en van het Amazonegebied. De omvorming in Santo Daime maakt dat deze religie nu ook in vele Braziliaanse steden verspreid is, tot en met in Europa.

Respect voor de natuur en voor het universum staan centraal. De actuele, kortzichtige vernietiging van ecosystemen voor geldelijk gewin zijn voor hen dan ook een gruwel. Het is evident dat de gevestigde kerken uit de Joods-christelijke traditie het verspreiden van deze ‘natuurkerk’ met argusogen bekijken.

Met hun sterk antropocentrische visie en praktijk (de mens en zijn God staan centraal) zouden ze van deze beweging nochtans heel wat kunnen opsteken om eindelijk een ecologische spiritualiteit te integreren.

Meer info over de opgang van deze ‘ecologische kerk’ op onderstaande links.

Zie ook de boeken van de Braziliaanse benedictijn Marcelo Barros: ‘De spiritualiteit van water’, uitg. Averbode 2006 en ‘Hemel en aarde huwen‘, uitg. Averbode 2010.

Zie ook de studie van Greenpeace-Brazil, voorjaar 2010: ‘Amazon Cattle Footprint. Mato Grosso: state of destruction’.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!