DeWereldMorgen.be trok met twee jonge mensen, die we de afgelopen maanden tegenkwamen tijdens betogingen, naar de drie progressieve partijen. Vandaag: Sp.a-voorzitter John Crombez.

Ashraf (22) is een graffiti-kunstenaar uit Antwerpen geëngageerd in het jeugdwerk.

Aurélie (19) uit Zonhoven is actief bij Up with People en engageert zich rond het thema klimaat. 

Ashraf: Ik mis geloofwaardigheid in de politiek. Enkele maanden voor de verkiezingen krijgen we heel veel beloftes en reclame, maar wat komt daarvan terecht na de verkiezingen?

Crombez: “Het probleem waar politieke partijen in België mee worstelen, is dat een partij alleen geen regering kan vormen. Na de verkiezingen komen al die verschillende programma’s samen en moet er een regeerakkoord gesloten worden. Het stoort de burger vaak dat er compromissen worden gemaakt waarin nog weinig overblijft van de programma’s.”

Ashraf: Maar wat mogen we dan verwachten van uw partij na 26 mei?

Crombez: “Ik ben voorzitter van een socialistische partij. Voor ons zijn solidariteit en herverdeling uiterst belangrijk. Dat betekent dat iedereen kwaliteitsvolle basisdiensten moet krijgen: gezondheidszorg, onderwijs, openbaar vervoer, noem maar op. Voor mij persoonlijk betekent socialisme ook een sterke strijd tegen onrecht. Dat is onze maatschappijvisie. Mijn partij is daar in een aantal vorige regeringen wellicht iets te mak in geweest. Sommige compromissen mag je niet maken. Wat dat concreet betekent voor deze verkiezingen? De inkomens verbeteren en de facturen verlagen. Nog concreter: een lagere elektriciteitsfactuur en een hoger minimumpensioen. En mensen moeten zorgzekerheid krijgen. Voor personen met een handicap of psychische zorg voor jongeren moeten we genoeg geld uittrekken. Zijn dat breekpunten? Ik ga niet over ministerposten babbelen als we dat niet binnenhalen. Is dat een antwoord op uw vraag?”

Ashraf: Nee. (hilariteit). Op 27 mei wordt u wakker en staat u op. Wat gaat u dan doen?

“Als ik gewonnen heb? Dat is een belangrijk detail, hé. Het aantal zetels bepaalt wat je kan doen. Met het partijbureau zullen we dan bekijken hoe we het aanpakken. Met wie we gaan spreken en met wie niet. Natuurlijk gaan we eerst kijken in de richting van Groen en CD&V. N-VA en Open Vld willen net besparen op die punten die wij belangrijk vinden. En als we onze punten niet kunnen realiseren, dan stappen we niet in de regering.”

Aurélie: N-VA ziet dat misschien wel zitten.

“Ik zie niet hoe dat kan. Voor mijn partij is dat altijd een lastige discussie: aan de zijlijn staan of toch proberen dingen te veranderen. In Antwerpen wou N-VA geen nieuwe sociale woningen, geen maaltijden op school voor alle kinderen en geen praktijktesten. Die drie punten kregen wij in het bestuursakkoord. In Vlaanderen zal dat moeilijker zijn omdat onze standpunten over welzijn en onderwijs zo ver uit elkaar liggen. Een regering met N-VA: bijna niet mogelijk. Met N-VA én Open Vld samen is zelfs geen optie.”

Aurélie: Dat is nochtans precies de coalitie in Antwerpen.

“Als het van mij afhing, dan hadden we dat niet gedaan. Drie jaar lang heb ik aan het kartel met Groen gewerkt omdat we De Wever uit het schoon verdiep wilden. Ik blijf er ook van overtuigd: hadden we met Samen (sp.a en Groen) naar de verkiezingen getrokken, dan hadden we het rechtse bestuur gebroken.”

Ashraf: Waar liep het dan fout?

“Door de aanhoudende aanvallen van N-VA is Groen zenuwachtig geworden en wilden ze Tom Meeuws weg. Ons Antwerpse bestuur zag dat begrijpelijk niet zitten. En dus: kans gemist om ander bestuur te maken. Op een aantal plaatsen gaat dat samenwerken tussen progressieve partijen nochtans supergoed. In Gent bijvoorbeeld.”

Aurélie: In de media staan politici met getrokken messen tegenover elkaar. Ze roepen: dit is fout, dit is fout. Terwijl ze goed weten dat ze achteraf met elkaar in een regering zitten. Alles is zo negatief. Dat maakt het moeilijk om nog gemotiveerd te zijn om te stemmen.

“Er wordt veel gekibbeld. En de media brengen veel liever het gekibbel dan de inhoud. Dat is nu erger dan vroeger. Ik zit 16 jaar in de politiek en ik heb het zien veranderen. Hoe feller en gemener politici zijn, hoe groter hun forum. Als je rustig over inhoud praat, schrijven ze dat je niet kan debatteren. Je moet afkomen met scherpe oneliners waarmee je je tegenstander vernedert. In West-Vlaanderen doen we enkel huisbezoeken. We spreken met mensen en zijn elke dag op de baan. Het is opvallend hoe fijn mensen zijn. Die hebben dat aanvallende helemaal niet. We zouden misschien eens moeten durven zeggen: we zoeken partners om die omslag rond klimaat te maken, om die files weg te krijgen, om te investeren in onderwijs. In Scandinavië gaat het zo: er is een links blok en een rechts blok en wie de meeste stemmen krijgt, bestuurt. De kiezers weten dat. Hier zijn alle combinaties mogelijk en dus verlopen campagnes veel te strategisch.”

Ashraf: Wat is persoonlijk uw absolute prioriteit?

“Wat Vlaanderen deed met de jeugdzorg is verschrikkelijk. Jongeren die zorg nodig hebben, moeten zo lang wachten dat oorspronkelijk kleine problemen onoplosbaar worden. Als ik hen ontmoet, dan zeggen ze me: wij zijn geen probleemjongeren, maar jongeren die met een concreet probleem geconfronteerd worden. Heel dat systeem moet echt veranderd worden. Minder administratie en meer mensen op het terrein. Er zijn veel meer zorgenden nodig. Als vrijwilliger heb ik mij ingezet voor personen met een mentale handicap. Niet cijfers en begroting zijn mijn grote passie, maar welzijn.”

Aurélie: Om bij jongeren te blijven. Ik heb afgelopen jaar zelf ondervonden hoe moeilijk het is om met enkel een middelbaar diploma een job te vinden. Overal heb je ervaring nodig. Maar hoe doe je ervaring op als niemand je een kans geeft?

“Ze zeggen: zoveel vacatures, een job vinden was nooit zo makkelijk. Vergeet het. Jongeren en 55-plussers hebben het nog altijd moeilijk. Een man die ik ontmoette tijdens de huisbezoeken schreef 190 sollicitatiebrieven. 180 keer kreeg hij een nee en tien keer mocht hij tevergeefs op gesprek. Mijn vader was arbeider en werd op de scheepswerf opgeleid. Nu moeten werknemers direct productief zijn en een hoog rendement behalen. Wat het diploma ook is, jongeren moeten opgeleid worden. Werkgevers mogen hen niet louter als kost zien. Door het openstellen van de grenzen in de EU kunnen werkgevers makkelijker kiezen voor direct inzetbare mensen. De Poolse bouwvakker of vrachtwagenchauffeur is direct inzetbaar. De jongere uit Oostende misschien niet.”

Ashraf: Die zijn ook goedkoper?

“Als ze veel goedkoper zijn, is er altijd sprake van fraude. Die mensen worden uitgebuit. Als er mensen te kort zijn, waarom ze dan niet opleiden? Op mijn achttiende wist ik ook niet meteen wat ik wou worden. Dat komt vaak voor. Ik had zelf helemaal niet verwacht dat ik in de politiek zou terecht komen.”

Aurélie: En wat gaan jullie daar concreet aan doen?

“Competenties makkelijker erkennen. Je kan 19 jaar zijn en IT-expert maar als je niet het juiste diploma hebt, kom je niet aan de bak. Bij de lagere diploma’s moeten we het goedkoper maken voor de werkgevers om op te leiden. En praktijktesten: er zijn veel vacatures, maar sommige jongeren worden geweigerd om de foute redenen.”

Ashraf: Of ze mogen wel met dagcontracten werken via een interimbureau, maar krijgen geen vast contract.

“Na een paar dagcontracten zou je automatisch een contract van onbepaalde duur moeten krijgen. Die jongeren kunnen zelfs geen appartementje huren. Het minimumloon moet ook omhoog.”

Ashraf: Hoeveel?

“14 euro per uur. 2.300 bruto. Dat is de Fight for 14-beweging zoals in de VS.”

Aurélie: Bedrijven zullen zeggen dat dat niet realistisch is.

“Natuurlijk wel. Kinderarbeid hebben we ook afgeschaft. De economie gaat daaraan kapot gaan, zeiden ze toen ook. Later hebben we de sociale zekerheid ingevoerd. In 1944, toen de economie echt helemaal kapot was, en toch hebben we het gedaan. Daarna kwam de beste economische periode ooit. Waarom? Omdat mensen zekerheid hadden. Ze moesten niet alles opsparen voor onzekere tijden. De sociale zekerheid spaarde voor hen.”

vlnr. John Crombez (sp.a), Ashraf en Aurélie

Ashraf: U zei daarnet dat er praktijktesten moeten komen?

“In Gent hebben we ze ingevoerd. In het onderwijs en op de arbeidsmarkt moeten er praktijktesten komen. Moeten er sancties zijn? De ervaring uit Gent leert, dat discriminatie snel daalt. Alleen bij hardnekkige recidive heb je sancties nodig. 15 jaar geleden zijn we die discussie begonnen in de regering-Verhofstadt. Verhofstadt wou daar niet van weten en dan zijn we zelf beginnen bellen. We hebben meteen de realiteit vastgesteld die jij goed kent. Discriminatie is één van de hardnekkigste onderschatte problemen van onze maatschappij. Heel de tijd wordt er gecommuniceerd dat sommige mensen er niet bij horen. Terwijl ze hier geboren en getogen zijn.”

Ashraf: Wat met het hoofddoekenverbod?

“Als partij hebben we daar heel hard mee geworsteld. Sinds 2013 vinden we dat de persoon in functie centraal staat en niet de klederdracht. Als men neutraliteit wil uitstralen, kies dan voor een uniform. Dan kan je ook toelaten dat iemand het haar bedekt. Er zijn heel goede leerkrachten die geweigerd worden omdat ze een hoofddoek dragen. Absurd toch? Maar in het Antwerpse bestuursakkoord hebben we dat er niet doorgekregen, helaas.”

Ashraf: Nochtans zou je zo meteen het probleem van het rolmodel oplossen.

“Teveel jongeren worden geconfronteerd met het idee dat ze het niet gaan kunnen. Ik sta er van te kijken hoe moeilijk dat het is voor mensen om te snappen wat dat betekent. Dat kinderen constant de boodschap krijgen: je deugt niet en je gaat dat nooit kunnen.”

Aurélie: Is het probleem niet dat er gewoon heel veel moet veranderen? Dat we er niet gaan komen met wat oplapwerk?

“Ja, en ik merk dat veel mensen denken: het gaat niet verbeteren. Maar er zijn nog momenten geweest dat het kapitaal onoverwinnelijk leek.”

Aurélie: Maar neem het plastiekprobleem. Hoe kan je België plastiekvrij maken zonder het systeem te veranderen. Het betekent een heel andere manier van leven.

“Als bedrijven geld verdienen, willen ze dat zolang mogelijk doen. Spontaan gaan ze niet veranderen. Als de politiek het doorduwt, veranderen ze wel. Je kan dat bedrijven niet verwijten. Kijk naar het rookverbod in cafés. Te zot voor woorden, zei iedereen. Onder druk van de bevolking is het er gekomen en het was plots geen probleem meer.

Aurélie: Als ik naar de winkel ga, heb ik vaak weinig keuze.

“Zoals het nu is, krijgen we dat plastiek niet weg. Het statiegeld moet er komen. Dat zorgt voor een gedragsverandering. De politiek moet er voor zorgen dat er geen extra plastiek komt. Er is al genoeg om te recycleren.”

Aurélie: Door nieuwe taksen, belast je toch de gewone mens? Als je plastiek verbiedt, kan niemand het meer kopen. Maar als je het duurder maakt, gebruik je de consument om het gedrag van bedrijven te veranderen.

“Als je plastic flesjes verbiedt, rijdt iedereen de grens over naar Auchan.”

Ashraf: Er zijn tegenwoordig meer langdurig zieken dan werkzoekenden. Wat gaan jullie daar aan doen?

“415.000 langdurig zieken. Daar proberen ze in alle talen over te zwijgen. Terwijl het een echt drama is. Eigenlijk worden die mensen nu gewoon geparkeerd. Ideaal zou zijn om de individuele situatie van die mensen te bekijken. Als ze nog wat kunnen werken, laat ze werken. Maar parkeer ze niet langs de kant met een uitkering. Toch wordt dat massaal gedaan. Twee op drie van de mensen die op een traject van progressieve werkhervatting zijn gezet, zijn ontslagen. Aan de kant, een uitkering, boef gedaan. Die mensen zitten vast. Ik pleit er keihard voor dat met die mensen een traject wordt gezocht dat ze aankunnen. Is dat één dag per week, goed dan. Veel mensen zijn vragende partijen om niet heel hun sociale en professionele context te verliezen. Die willen actief blijven.”

Ashraf: Maar hoe voorkom je dat mensen crashen? Iemand in mijn nabije omgeving heeft een burn-out gehad op haar veertigste. Ik heb gezien wat dat met een mens doet. En de oorzaak was druk op het werk. De baas zet druk op jou. Je gaat naar huis en staat in de file. Je zet de tv aan en hoort alleen maar valse beloftes. En nu zie ik het ook gebeuren met kennissen van mijn leeftijd.

“Het begint al vanaf 20 jaar. De discussie over werkbaar werk gaat daarover. Men vraagt almaar meer flexibiliteit van mensen. Het privéleven en werk is moeilijk te combineren. Flexibiliteit is zo éénrichtingsverkeer geworden, volledig op maat van de werkgever. Je kan ook flexibiliteit op maat van de werknemer creëren. Laat mensen zelf beslissen hoe ze die werktijd organiseren. Als er signalen zijn van stress, moet je makkelijker kunnen overschakelen naar halftijds zonder dat je je rechten verliest. Ik ben ervan overtuigd dat het probleem dat mensen niet rondkomen daar veel mee te maken heeft. Veel mensen doen hun best maar het gaat niet. Geef mensen de mogelijkheid om het even wat kalmer aan te doen en zorg dat ze een deftig inkomen hebben.”

Aurélie: Hoe moeten we dat betalen?

“Er is een simpele remedie. Electrabel, de diamantairs, noem maar op, kregen enorme lastenverlagingen. Die kunnen namelijk goed lobbyen. Stop daarmee. Kam de begroting uit. Veel subsidies zijn niet nodig. De Lijn heeft geen honderd directies nodig, wel chauffeurs. En maak de belastingen eerlijk. De eerste 1.200 euro per maand die mensen verdienen moet belastingvrij worden. Maar alles daarboven moet op dezelfde manier belast worden. Of dat nu dividenden zijn of arbeid. Ik zat drie jaar op fraudebestrijding. Bij de diamantairs alleen hebben we een half miljard opgehaald. Gratis openbaar vervoer voor jongeren kost 30 miljoen.”

Ashraf: Begrijp je dat kiezers een beetje cynisch worden. Geen enkele partij wou de pensioenleeftijd verhogen en vlak na de verkiezingen, baf, de pensioenleeftijd omhoog.

“Voor de kiezer is het simpel: als je zo hard bedrogen werd, stem ze dan weg.”

Ashraf: Maar hoe weten we of we ook met Sp.a niet iets dergelijks krijgen?

“Ik ga mijn volledige gewicht in de schaal leggen. Op hogere pensioenen, een lagere elektriciteitsfactuur en betaalbare zorg ga ik niet inbinden. Maar het klopt dat we niet op alle terreinen alles gaan binnenhalen.. Er zijn een aantal dingen die wij niet willen, maar die andere partijen wel willen. Wat doe je als pakweg Open Vld tijdens de onderhandelingen een aantal dingen op tafel legt? Maak je een compromis of niet? Ik kan nu niet aan de kiezer zeggen hoe een eventueel regeerakkoord er in detail zal uitzien. Mensen maken fouten en politici zeker. Als je weinig beslist, dan kan je weinig fouten maken. Als je veel beslist kan je veel doen voor mensen, maar zitten er ook meer fouten tussen.”